‘Zelf onderwerp van verhaal dat ik onderzocht’
‘Het is een bizar gevoel’, zegt Szabolcs Panyi (35), journalist bij de Hongaarse website Direkt36, ‘om plots het onderwerp te zijn van een verhaal dat je onderzoekt. Je zou van een belangenconflict kunnen spreken. Maar de internationale partners in ons journalistieke samenwerkingsverband vonden dat ik mee aan het onderzoek moest blijven werken, en ook schrijven.’ Direkt36, een website die focust op onderzoeksjournalistiek, is een van de laatste media in Hongarije die nog niet onder overheidscontrole of -invloed staan. ‘In 2015 zijn mijn ogen voor het eerst opengegaan. Ik werkte toen voor de nieuwssite Index. Een bevriende journalist vertelde me dat de Hongaarse geheime dienst hem had bespied en informatie over zijn privéleven had verzameld, en hem daarmee had geconfronteerd. De bedoeling daarvan was om die collega te overtuigen om zijn bronnen prijs te geven.’
‘Ik vond dat behoorlijk intimiderend. Daarna ben ik heel wat verhalen rond corruptie in overheidskringen en rond nationale veiligheid gaan onderzoeken. Daarop volgden vriendelijke waarschuwingen dat ik misschien in de gaten kon worden gehouden. Ik herinner me dat een bron die ik zou ontmoeten in het kader van een onderzoek, me plots niet meer wilde zien, omdat dat niet zo veilig leek. Op een ander moment keerde ik terug naar huis en zag ik mannen met bruine leren jasjes in de buurt. Ze spraken me niet aan, maar het was duidelijk de bedoeling dat ik begreep dat zij er waren. Dat was in de periode 2016-2017, en het maakte me heel paranoïde.’
‘Ik ben naar de Verenigde Staten vertrokken. Ik kon in 2017-2018 een jaar studeren aan de Arizona State University, waar we college volgden bij geweldige onderzoeksjournalisten. We hadden de beste leermeesters, én tegelijk was ik even uit Hongarije weg. Toen ik naar huis terugkeerde, wilde ik geen algemene politieke reporter meer zijn, maar alleen als onderzoeksjournalist werken. Toen ben ik bij Direkt36 aan de slag gegaan. We focussen exclusief op onderzoeksjournalistiek, en zitten in verschillende internationale onderzoeksgroepen. We zijn de Hongaarse partner voor dit Pegasus-onderzoek.’ ‘Het veiligheidslabo van Amnesty International heeft een forensische analyse uitgevoerd van de back-up van mijn telefoon. Zij hebben een log van wat er met mijn gsm is gebeurd. Ik heb die data naast mijn agenda met afspraken gelegd. We hebben achterhaald dat ik zeven maanden lang, in 2019, ben bespied.’
‘In die periode vroeg ik 17 keer een Hongaarse overheidsinstantie om een officiële reactie. In elf van die 17 gevallen werd enkele dagen na mijn verzoek in mijn telefoon bewijs gevonden van externe toegang tot mijn telefoon. Vanwege dat patroon heb ik de sterke indruk dat men informatie over mijn bronnen wilde verkrijgen en probeerde te achterhalen aan welk verhaal ik werkte. Je moet weten dat veiligheidsdiensten in Hongarije logge, bureaucratische agentschappen zijn. Dat het enkele werkdagen duurt voor ze je hacken, is dus logisch.’ ‘Ik vermoed dat het ging om een verhaal over de Internationale Investeringsbank, een bank met voormalige socialistische landen als aandeelhouders. Het hoofdkwartier van die bank verhuisde van Moskou naar Boedapest. De ouders van Nikolay Kosov, de voorzitter van de raad van bestuur van de bank, waren beide bij de KGB. De VS maakten zich zorgen dat de bank een hub van Russische spionage in een Navo-land als Hongarije zou worden. Dus dat was een gevoelig onderwerp. Op 3 april 2019 vroeg ik verschillende overheidsdiensten om een reactie, en een dag later bleek mijn telefoon geïnfecteerd met Pegasus.’
‘Op 6 april sprak ik in een café in Boedapest af met een Amerikaanse journalist. Na die ontmoeting bleek er opnieuw een intrusie in mijn telefoon. De telefoon van de Amerikaanse collega werd niet geviseerd, omdat Pegasus niet mag worden gebruikt voor Amerikaanse doelwitten. Maar de telefoon van een Hongaarse fotograaf die ook als fixer met buitenlandse journalisten werkte, werd wel geviseerd. Vermoedelijk omdat ze niet rechtstreeks aan die Amerikaan konden raken.’ ‘Gezien mijn leeftijd heb ik niet lang in communistisch Hongarije geleefd. Oudere vrienden zeggen me dat het toen niet heel anders was. Alleen hadden ze toen meer menselijke spionnen nodig, en nu is er technologie.’
‘Dit gebeurt niet alleen met journalisten, ook tien Hongaarse advocaten, onder wie de Hongaarse stafhouder, een bekende strafpleiter, zijn bespied. Voor de rechtsstaat is dat een schandaal. De Hongaarse regering ontkent dat dit gebeurt en vanuit Europa kwam maar een slappe reactie. Viktor Orban is al met zoveel weggekomen. Dat zal niet het grote verschil maken. Op geen enkele manier valt te rechtvaardigen dat dit in een EU-lidstaat gebeurt, maar ik verwacht niet dat Brussel hierop krachtig zal reageren.’
‘Op geen manier valt te rechtvaardigen dat dit in een EU-lidstaat gebeurt, maar ik verwacht niet dat Brussel krachtig zal reageren’