Zo prachtig was protest nog nooit RECENSIE
De dansers DANS van Jan Martens kregen in Avignon een minutenlange staande ovatie. Terecht: wat een zinderende dansvoorstelling, nu eens intiem, dan voluit extatisch.
Na bijna anderhalf jaar uitstel, een livestreampremière en een knappe filmversie van Lukas Dhont was het zondagavond eindelijk zover: Any attempt will end in crushed bodies and
shattered bones, de grootste danscreatie tot nu toe van Jan Martens, ging in première. En dan nog wel op het Festival van Avignon, bij het vallen van de nacht op de binnenkoer van een prachtig oud lyceum.
Het begin van de voorstelling is fenomenaal: vanuit het zwarte deurgat achteraan op de scène komt de zestienjarige Wolf Overmeire de scène op gerend, helemaal alleen. Met een enorme overgave en precisie belichaamt hij Gorecki’s Concerto voor klavecimbel en strijkkwartet, een
compositie die zo vaak herhaald wordt dat je er high van wordt. Eén wordt twee wanneer ouderdomsdeken Truus Bronkhorst (69) en powerwoman Cherish Menzo het stokje overnemen, met veel staccato en krachtige bewegingen. Zo groeit de groep verder aan tot zeventien dansers die een intense choreografie brengen op de bezwerende muziek. Je weet vaak niet waar eerst te kijken.
Kracht van de massa
Na dat adembenemende openingskwartier neemt Martens gas terug. De dansers wandelen in strakke formaties, waarbij ze groepen vormen die soms lijnrecht tegenover elkaar komen te staan. Het is een van de thema’s: de polarisering in de samenleving, het verlies van een midden dat ons samenhoudt. Een jonge danseres brengt een speech vol extreemrechtse en revanchistische denkbeelden, geplukt uit de roman Lente van Ali Smith. Het is een wat overbodige en nadrukkelijke ingreep, omdat de groep dansers al overtuigend het wereldbeeld uitstraalt dat Martens nastreeft: een bonte mix van jong en oud, klein en groot, kleuren en culturen. Zo’n inclusief dansensemble heb je zelden gezien.
Die diversiteit laat Martens ook toe in de dans. Hij speelt met het contrast tussen strak en lyrisch, wild en verstild, groep en individu. Vaak bewegen de dansers alleen, waardoor je een weefgetouw krijgt van zeventien solo’s die elk op hun eigen intieme manier de muziek interpreteren. Daarbij ook enkele grappige scènes, zoals wanneer ze met de handen voor de ogen dansen als monsters of houterige armbewegingen maken in tutu als een pop. Er zijn ook collectieve momenten, bijvoorbeeld in het ingenieuze spel met geometrische patronen en in de extatische frase waarin de dansers sprongen maken in een grote draaiende cirkel. Daarin herken je een synchroon corps de ballet en straalt de groep de imponerende, kolkende kracht uit van de massa.
Zeventien dansers die een intense choreografie brengen op bezwerende muziek: je weet niet waar eerst te kijken
BLM en Hongkong
Een andere inspiratiebron waren de vele protestgolven van de afgelopen jaren: van Black Lives Matter tot de klimaatmarsen, maar evengoed nationalistische tendensen als de Brexit. Zo weerklinkt het ontroerende ‘People’s faces’, waarin Kae Tempest treffend de teleurstelling beDe zingt van de jonge generatie, maar ook hun hoop op een empathischer toekomst – de begeleidende cirkelpatronen van de dansers zijn van een oogverblindende schoonheid. #MeToo komt aan bod in een bloedrood belichte scène met projecties van seksistische beledigingen, op een ander protestlied van jazzdrummer Maxwell Roach.
titel van het stuk moet je dan ook met een snufje zout nemen. ‘Iedere poging (tot opstand) zal eindigen in verpletterde lichamen en verbrijzelde botten’ verwijst naar een uitspraak van de Chinese president Xi Jinping, gericht tegen de protestanten in Hongkong. Martens toont welke kracht er schuilt wanneer je wél in opstand komt, zowel in groep als individueel. De energie spat van het podium, in een assertieve choreografie met veel gebalde vuisten.
Zeker in de exuberante finale, met een plotse lichtswitch en kleurwissel in de kostuums, is die pulserende kracht goed voelbaar. Geen wonder dat het publiek in Avignon tijdens het applaus minutenlang rechtstond. Deze zinderende dansvoorstelling was het wachten meer dan waard.