Gaat Steam Deck succes van Nintendo Switch achterna?
Met de aankondiging van de Steam Deck krijgt de Nintendo Switch voor het eerst concurrentie in het segment van de hybride gametoestellen. Maar kan deze draagbare pc écht brokken maken?
‘Al 100 vermisten gevonden, al 3,9 miljoen euro opgehaald, al 10.7000 vrijwilligers’, kopte Het Nieuwsblad dinsdag op de voorpagina. De krant zette vijf dagen na de zondvloed in het oosten van het land enkele cijfers op een rijtje. Na de ramp werd er massaal geld gestort voor de slachtoffers op een rekening van het Rode Kruis. Op de website van die hulporganisatie meldden zich ook al bijna 11.000 mensen om als vrijwilliger aan de slag te gaan in het getroffen gebied. Dat zijn indrukwekkende cijfers. En ze houden niet eens rekening met de spontane hulpacties overal in het land. Vanuit talloze gemeenten zijn de voorbije dagen vrachtwagens vol hulpgoederen naar de regio vertrokken. Daags na de ramp schoten twee vrouwen in actie. In enkele uren tijd zetten ze het platform Aidehulp 14-7 online, waar mensen goederen en diensten kunnen aanbieden. Dinsdag hadden al 100.000 mensen die website bezocht. En er valt zelfs geen cijfer te plakken op het aantal mensen dat op eigen houtje in de auto gesprongen is met laarzen, borstel en dweil om ter plaatse de handen uit de mouwen te steken.
De golf van solidariteit is zo groot dat de getroffen gemeenten alles maar met moeite verwerkt krijgen. ‘Het is hartverwarmend’, zo getuigde de gemeentedirecteur van Pepinster Virginie Gillet tussen torens voedselblikken en stapels kledij in De Standaard. ‘We zijn compleet overweldigd.’
Solidaire bomen
Het is verbazingwekkend hoe we na anderhalf jaar van opgelegde solidariteit nog zo’n imposante drang voelen om anderen te helpen. Waar komt die golf van solidariteit vandaan? ‘Die zit ingebakken in de mens’, zegt psychoanalyticus Paul Verhaeghe (UGent) resoluut. ‘Solidariteit maakt deel uit van ons evolutionair ontwerp. Is iedereen solidair? Neen, mensen verschillen van elkaar. Maar statistisch gezien is het overduidelijk dat solidariteit deel uitmaakt van ons gedrag als soort. Het gaat zelfs verder dan dat: ook dieren en zelfs planten dragen die eigenschap in zich.’
Verhaeghe verwijst naar onderzoek van Suzanne Simard, hoogleraar bosecologie, in het gematigd regenwoud van Canada. De Nederlandse vertaling van haar boek Op zoek naar de moederboom kreeg onlangs vijf sterren in deze krant. Simard groeide op in een houthakkersfamilie bij het oerbos in Brits Columbia. Door tussen de bomen rond te hangen bekroop haar het gevoel dat ze met elkaar ‘samenwerkten’. Haar wetenschappelijk onderzoek in de bossen waar ze als kind liggend op de bosgrond naar de groene giganten tuurde, toont aan dat in natuurlijke bossen bomen onderling wel degelijk verbonden zijn en zelfs samenwerken. ‘Via ondergrondse netwerken van schimmels – het wood wide web – wisselen ze water, voedingsstoffen én informatie uit. Ze informeren elkaar over aankomend gevaar, zoals kevers’, vertelt Verhaeghe. ‘Dat doen ze niet alleen bij soortgenoten, ze werken ook samen met andere boomsoorten. Al krijgen soortgenoten voorrang.’
Spectaculair noemt Verhaeghe de conclusies van onderzoek zoals dat van Simard, omdat het contra-intuïtief is. ‘Het idee dat de mens spontaan solidair kan zijn, is ons vreemd. U vraagt me waar die solidariteit toch vandaan komt. Terwijl er geen twijfel over is dat die ingebakken zit in onze natuur. Er is intussen meer dan genoeg onderzoek dat dat aantoont. Het feit dat we daaraan twijfelen, heeft met onze opvoeding te maken. We hebben eeuwenlang geleefd met het omgekeerde idee, namelijk dat mensen egoïsten en intrinsiek slecht zijn. Het christendom propageert dat, en sommige filosofen ook. Het neoliberalisme, met die typische ik-eerst-mentaliteit, versterkt dat negatieve zelfbeeld van de mens en de misvatting over spontane solidariteit nog eens extra. Het is er zozeer ingestampt dat we het zijn gaan geloven. Maar het klopt gewoonweg niet.’ Dat na de orkaan Katrina in New Orleans vooral het beeld van plunderingen is blijven hangen, wijt Verhaeghe ook aan het feit dat dat negatieve zelfbeeld dominant is geworden. De media, zegt hij, hebben de neiging om in te zoomen op wat er misloopt. ‘Terwijl onderzoek heeft aangetoond dat de golf van solidariteit onder mensen in New Orleans destijds veel omvangrijker was dan de plunderingen en verkrachtingen na de ramp.’
Moraalfilosoof en voorzitter van Effectief Altruïsme België Stijn Bruers wijst ook op de rol en het belang van media. ‘Mensen zijn sowieso sneller solidair met groepen dichter bij huis’, zegt hij. ‘Maar de media heeft de voorbije week net heel veel solidariteit getoond. Solidariteit zien, maakt solidair. Dat is wat De Warmste Week elk jaar tot zo’n succes maakt.’
Niet separatistisch
Waarom springen mensen meteen op de kar bij een ramp zoals nu in Luik en Luxemburg, maar zijn ze een pak terughoudender als, bijvoorbeeld, hongerstakende migranten om hulp vragen? ‘De hongerstaking in Brussel zat helemaal vervat in een politiek spel. Je erover uitspreken betekent in een groep geduwd worden. Het is toxisch’, legt Verhaeghe uit. ‘De overstromingen zijn een acute ramp. Zogenaamde disaster studies (wetenschappelijke
studies van rampen, red.) tonen consequent aan dat mensen bij catastrofes en natuurrampen spontaan prosociaal reageren – ze gaan helpen of ze doneren. Ze zijn solidair met de slachtoffers. Een ramp komt plots en dus reageren mensen in een reflex. Sluipende gebeurtenissen zoals de migratiecrisis gaan trager, zijn minder zichtbaar en de gebeurtenissen zijn gemakkelijker te
framen. De laatste jaren hebben dominante politieke groeperingen vreemdelingen erg negatief afgeschilderd als een gevaarlijke bedreiging. Dat discours heeft een direct effect op de solidariteit met die mensen.’
De politieke context van ons land maakt ook de golf van solidariteit met voornamelijk Waalse regio’s op dit moment zo opmerkelijk. Verbazend veel Vlamingen sprongen de voorbije dagen in de bres voor hun Waalse landgenoten. ‘Het is niet omdat rechts-nationalistische partijen aan de macht zijn, dat Vlamingen over het algemeen separatistisch zijn. Bevragingen tonen elke keer weer aan dat maar een heel kleine minderheid daarvan wakker ligt. Dat idee dat Vlamingen anti-Waals zijn, is een politieke constructie. Dat blijkt nu weer heel duidelijk.’
Koelbloedigheid
Warme solidariteit gaat niet altijd hand in hand met efficiënte hulpverlening. Jan Poté, woordvoerder van het Rode Kruis, weet niet meer precies van wie de quote komt, maar hij verwijst ernaar als we hem opbellen. ‘We zien mensen naar ginder gaan om te helpen. Ze hebben de nood om op korte termijn iets te doen-doen-doen. Ik heb een verhaal gelezen over twee meisjes die naar het overstroomd gebied getrokken zijn en er een man hebben geholpen om zijn huis schoon te maken. Die familie was heel blij met hun hulp, dat spreekt. Maar op die manier heb je één familie geholpen. Het Rode Kruis moet iederéén helpen en ook op lange termijn. Dat vergt organisatie, voorbereiding en een welomlijnd idee van wat er precies nodig is. Dat laatste weten we pas als het water weggetrokken is.’
Wat Poté omschrijft, is grof gesteld waar Bruers en het Effectief Altruïsme voor pleiten: minder emotie en meer koelbloedigheid bij hulpverlening. Bruers beaamt. ‘Nu onvoorbereid naar Luik trekken is niet het doeltreffendste wat je kan doen om te helpen. Toch niet als je echt veel impact wilt hebben.’ Bruers wijst erop dat irrationele elementen onze drang tot helpen vaak sturen. ‘Onderzoek toont bijvoorbeeld aan dat cijfers niet motiverend werken. Hogere aantallen slachtoffers zetten mensen niet aan om solidairder te worden. Mochten er tien keer zoveel doden gevallen zijn in Wallonië, zou de solidariteit geen tien keer groter geweest zijn. Dat zag je ook bij corona, mensen werden niet solidairder naarmate er meer doden vielen. Integendeel.’
Menselijk leed is menselijk leed zou je kunnen zeggen, de omvang is minder belangrijk. Maar soms wordt wat in ons hoofd omgaat echt absurd. ‘Er is een heel bekend experiment waarbij twee soorten brieven naar mensen gestuurd werden.
Beide waren bedoeld om mensen te activeren om te doneren naar aanleiding van een hongersnood in Ethiopië. Op de ene brief stond een meisje, één slachtoffer, op de foto. Op de andere stond ook haar broertje erbij. Wat bleek? Als mensen één slachtoffer zagen, waren ze bereid om meer dan het dubbele te geven dan als ze er twee zagen. Dat houdt absoluut geen steek.’
Bruers raadt mensen die nu snel-snel naar Luik trokken aan om zodra de gemoederen bedaard zijn even bij hun motieven stil te staan. ‘Waarom ben ik naar ginder getrokken? Voor het avontuur? Wilde ik gewoon een sterk verhaal om op de barbecue tegen mijn vrienden te kunnen vertellen? Of wil ik echt een betere wereld? Wil ik echt mensen helpen? Als dat tweede ten minste deels je motivatie is, koester dat gevoel dan. En gebruik het.’ Voor mensen die echt willen helpen, maar ook hun hart willen volgen, raadt Bruers de volgende methode aan. ‘Je kunt het hart en het hoofd perfect combineren. Deel je middelen op in drie potjes. Het eerste is voor jezelf: dat besteed je aan je eigen eten en plezier. Het tweede houd je voor wat we “partijdig altruïsme” noemen. Dat zijn doelen waarmee je een persoonlijke band hebt. Die kies je met je hart. Een derde potje gaat naar “onpartijdig altruïsme”. Voor dat potje laat je geen persoonlijk motief meespelen. Je kiest het goede doel puur op doeltreffendheid – doorgaans is het een project dat verder van je bed ligt en minder zichtbaar is. Hier liggen de beste mogelijkheden. Met weinig middelen – bijvoorbeeld 1 procent van je tijd of geld – kun je, als je het slim speelt, het beste resultaat boeken. Als je je doel goed kiest, kan je pakweg honderd keer meer levens redden. Het is de logica van een belegger: hoe kan ik met zo weinig mogelijk geld een zo groot mogelijke opbrengst genereren? Al gaat het voor een effectief altruïst om sociale opbrengst en het genereren van meer welzijn.’
Trauma’s
Ondanks de inefficiëntie van spontane solidariteitsgolven blijft Verhaeghe ze zien als een uitsluitend positief fenomeen. ‘Efficiëntie wordt pas echt belangrijk als de acute crisis voorbij is. In België merk ik dat de hulpverlening vrij snel door professionals in goede banen geleid wordt. Dus daar moeten we ons geen zorgen over maken. Bovendien hebben de mensen ter plaatse een trauma meegemaakt. Een van de eerste dingen waaraan ze nood hebben, is erkenning. Dat is minstens even belangrijk als materiële hulp. Door massaal spontaan in actie te schieten doen mensen net dat: het leed van andere erkennen.’
‘Onderzoek toont aan dat cijfers niet motiverend werken. Hogere aantallen slachtoffers zetten mensen niet aan om solidairder te worden’
Stijn Bruers Moraalfilosoof