‘Zonder kunst kan ik niet leven’
VUB-rector Caroline Pauwels is dit jaar curator van Theater aan Zee. ‘Mijn kinderen zeggen me altijd dat ik een groot kind ben.’
Caroline Pauwels (57) leerde Oostende kennen dankzij het festival en dankzij haar kinderen. ‘Ik ging vroeger altijd naar het Festival van Avignon’, vertelt ze. ‘Toen mijn kinderen geboren werden, was dat moeilijker. Van zodra ze drie waren, heb ik hen meegenomen naar Theater aan Zee. Strand, water en theater: ze vonden het meteen fijn. (lacht) Later hebben we op TAZ nog onvergetelijke voorstellingen gezien van Ontroerend Goed en Compagnie Marius. Maar we kijken breed: zo vergeet ik nooit hoe Wim Opbrouck onder de gaanderijen van de Thermae Palace een spaghettifeest gaf met magiërs.’
Ondertussen zijn haar zoon en dochter twintigers en mag hun moeder het festival cureren, als eerste centrale figuur die niet uit de artistieke sector komt. Voor de afgelaste editie van vorige zomer schoof Pauwels de thema’s verwondering en amor mundi naar voren, dit jaar voegt ze er nog verbondenheid en zorgeloosheid aan toe. Omdat er wat te helen valt, vindt ze, en omdat het tijd wordt om weer uitbundig te kunnen zijn. ‘Het zal nog wat ingehouden zijn, maar we doen op z’n minst al veel projecten in de openlucht.’
Over de voorstelling waar ze het hardst naar uitkijkt, moet ze niet twijfelen. ‘Violin phase van Anne Teresa De Keersmaeker, een van onze allergrootste artiesten. Het zal de eerste keer zijn dat Rosas te zien is op Theater aan Zee. En dan nog wel op het Westerstaketsel (de wandelpier die in de zee loopt, red.): dat wordt bijzonder.’ Het is slechts een van de vele Brusselse voorstellingen die de VUB-rector uitnodigde in Oostende, naast onder meer de musical L’homme de la Mancha van KVS en Piano works Debussy van Voetvolk. Andere projecten zijn een hiphopbootcamp met jongeren uit beide steden en Souvenirs d’Ostende, waarvoor de Brusselse uitgever Plaizier elf illustratoren een postkaartje liet ontwerpen.
Optimisten
Maar starten doet de extra lange editie van TAZ – zeventien dagen in plaats van twaalf – dit weekend met De reus in de mens. Dat is een groot sociaal-artistiek project waarbij een reus uit Brussel in het huwelijksbootje stapt met een Oostendse reus. Het idee kwam uit de koker van Pauwels. ‘Mijn kinderen zeggen me altijd dat ik een groot kind ben. Voor TAZ ben ik gaan zoeken naar wat mij als kind verwonderde. Daarbij kwam ik uit bij de reuzenstoeten, zoals die over de Vos Reinaert die ik me herinner uit mijn jeugd in Sint-Niklaas.’
Pauwels schakelde Stefan Perceval in, de theatermaker die onlangs verhuisde naar Oostende. ‘Bij zo’n stoet ben ik altijd benieuwd naar wie er onder dat reuzenpak zit. De insteek van Stefan is om de verhalen te brengen van de mensen die de reuzen dragen, vanuit het idee dat er in elke mens een kracht schuilt die hem in staat stelt tot reusachtige dingen.’ Aan de openingsstoet en het theaterstuk werken Brusselaars mee met een verstandelijke beperking en vluchtelingen uit Oostende. Pauwels: ‘Ik vind het belangrijk om ook de verhalen te brengen van mensen van wie het publiek niet verwacht dat zij op een podium zouden staan.’ Dat die intrede van de Brusselse reus in de Oostendse haven vergezeld wordt van veertig optimisten (eenmanszeilboten), is geen toevallige metafoor. ‘Aan textielontwerpster Marie Mees, een vriendin die werkt aan Luca School of arts, heb ik gevraagd of ze studenten van verschillende kunstscholen vrolijke zeilen kon laten ontwerpen voor de optimist-boten. Het werden veertig zeiltjes. Na de tocht veilen we die per opbod. Het geld gaat naar studenten die het moeilijk hebben in coronatijden.’
‘Wetenschappers en artiesten proberen elk vanuit hun eigen vragen en nieuwsgierigheid grip te krijgen op de realiteit’
Caroline Pauwels VUBrector en curator TAZ
Leonardo Da Vinci
Pauwels is natuurlijk in de eerste plaats rector van de Vrije Universiteit Brussel. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat ze ook samenwerkingen presenteert tussen wetenschappers en kunstenaars, onder wie Ugo Dehaes die zijn dansers vervangt door robots. Er is ook een nieuwe editie van Mindblowers,
waarbij academici en artiesten zoals Honoré d’O en Jean Paul Van Bendegem hun licht laten schijnen op hetzelfde thema. En terwijl de VUB Kinderuniversiteit rondreist door de Oostendse wijken, worden op TAZ de VUB Luc Bucquoye-prijzen uitgereikt aan slam poet Lisette Ma Neza en dichter Donald Niedekker, en twee VUB-eredoctoraten (aan Stephan Vanfleteren en Dirk Braeckman).
In haar boekje Ode aan de verwondering, waarvan een geüpdatete versie wordt voorgesteld op het festival, legde Pauwels al uit hoe volgens haar wetenschappers en kunstenaars op eenzelfde verwonderde manier naar de werkelijkheid kijken. ‘Om hypotheses uit te denken heb je als academicus ook verbeelding nodig’, vertelt ze. ‘Albert Einstein zei “verwonder u”, Stéphane Hessel zei “verontwaardig u”. Wel, beide zitten in wetenschappers en artiesten, die elk vanuit hun eigen vragen en nieuwsgierigheid grip proberen te krijgen op de realiteit.’
Maar, anders dan bij haar idool Leonardo Da Vinci, lijkt de kloof tussen wetenschap en kunst alleen maar groter te worden. Pauwels betreurt dat. ‘Ik denk dat wetenschappers meer moeten tonen dat ze ook met kunst bezig zijn. Zo heb ik gevraagd aan een prof wiskunde van de VUB, die schitterend piano speelt, om in zijn lessen vaker muziek te verwerken. We zijn ook een project gestart met Koen Vanmechelen waarbij jongeren de bibliotheek van Alexandrië herbouwen, rond de vraag welke kennis er moet overblijven van deze eeuw. Er zijn ook doctoraten in de kunsten, maar als we onze studenten een meer universele opleiding willen aanbieden, moeten we meer inzetten op de kunstbeleving zélf.’
Tot tranen beroerd
Zelf schuilt er geen kunstenaar in haar, zegt Pauwels. ‘Daarvoor ben ik te onhandig. (lacht) Al ben ik wel graag bezig met fotografie, schrijf ik soms poëzie en nam ik in de humaniora deel aan welsprekendheidstornooien.’ Het is vooral als toeschouwer dat ze zich laat verleiden. ‘Ik kan niet leven zonder kunst! Ik heb veel kunstboeken in huis en kijk ook vaak documentaires over artiesten.’ Tot tranen toe ontroerd was ze bij een concertante Othello-voorstelling in Bozar, voor een kunstwerk in het atelier van Isamu Noguchi in Japan en in de Rothkokapel in Houston, of bij een theaterlezing van Koenraad Tinel en Simon Gronowski.
‘Het maakt me verdrietig dat in de nieuwe eindtermen veel kunst en cultuur dreigt te verdwijnen’, zegt ze. ‘Dat zal leiden tot afstomping. Het is op school dat we jonge mensen kunnen leren wat kunst en schoonheid is, en dat we hun verwondering en verbeelding kunnen stimuleren. Kunst is het beste middel tegen blikvernauwing.’