Rome herontdekken
In alle rust en samen met de Romeinen
De humor trekt de aandacht. Het suggestiebord, buiten aan het restaurantje in het hart van Rome, is volgeschreven in het Engels. Toch is dit bepaald geen toeristenval. ‘Vraag ons niet naar de vino della casa, want wij hebben enkel goede wijn’, staat er op het bord. En ook: ‘Chianti is niet de enige goede rode wijn in Italië. Probeer eens wat anders! Koffie serveren we niet, die zit helemaal in onze tiramisu. Toeristen zijn welkom, maar zocht je een toeristenmenu? Sorry, dan is dit de verkeerde plek.’
Sara grinnikt omdat wij lachen. De uitbaatster van restaurant Mr. 100 Tiramisù probeert met haar bord de aandacht van voorbijgangers te trekken, en met succes. Even later zitten we op haar zonnige terras. ‘We hebben ons altijd proberen te onderscheiden van restaurants met toeristenmenu’s, daar had covid geen invloed op’, zegt ze. ‘Maar ons cliënteel is wél veranderd. Het aantal buitenlandse bezoekers is dramatisch gezakt. Het voorbije jaar bedienden we daardoor vooral Italianen, en Romeinen. Die hebben van de covid-luwte geprofiteerd om tijdens het weekend hun eigen stad te herontdekken.’
Voetballende kinderen
Tijdens ons bezoek, in de tweede week van juli, is dat nog steeds zo. De Romeinen genieten zichtbaar van hun eigen stad. Op pleintjes en bij fonteinen klinkt geroep en gegrinnik van voetballende Italiaanse kinderen. ’s Avonds barst langs de romantisch verlichte Tiber het uitgaansleven van tieners en prille twintigers los. Onder de zwoele Romeinse hemel troept de lokale jeugd samen aan de bruggen en oevers van de rivier om langs kraampjes met prullaria te kuieren, een hapje te eten of te drinken, of urenlang te babbelen en te flirten. Hier en daar loopt wel een toerist rond, maar de voertaal tijdens deze Romeinse nacht is overduidelijk Italiaans.
Dat is een hele tijd anders geweest. Als topattractie tussen de cultuursteden is Rome al lang geleden voor het massatoerisme gezwicht. ‘Voor Romeinen die niet in het toerisme werken, is de stad onleefbaar geworden’, zegt Francesco Alesi, documentairefotograaf. ‘Niet alleen omdat de huurprijzen in het centrum peperduur zijn geworden, en alle leuke flatjes aan toeristen worden verhuurd. Maar ook omdat er door het massale aantal bezoekers nog nauwelijks plek is voor de kinderen om buiten te spelen.’ Met pijn in het hart is Francesco enkele jaren geleden met zijn jonge gezin naar het platteland verhuisd.
De covid-pandemie sloeg in Italië genadeloos hard toe. Maar dat Rome leegliep en geen bezoekers meer trok, maakte de stad opnieuw aantrekkelijk voor Italiaanse toeristen en zeker ook voor de Romeinen zelf.
Ongestoord staren naar de Pietà
Op sommige plaatsen is wel wat volk, maar dat valt niet te vergelijken met de mensenzeeën die de straten van de Romeinse binnenstad in andere tijden slikt. Het Sint-Pietersplein oogt verlaten en baadt in de verzengende zomerhitte. De basiliek zelf – die we binnenraken nadat onze handtas is gecheckt en onze lichaamstemperatuur werd gemeten – is koel en zo goed als leeg. Enkele honderden bezoekers vallen nu eenmaal niet op in deze overweldigende kerk. Dat biedt de mogelijkheid om alle kunstschatten rustig én in detail te bekijken. Minutenlang ongestoord staren naar de Pietà van Michelangelo, het ontroerende beeld
‘Voor Romeinen die niet in het toerisme werken, was de stad onleefbaar geworden’
Francesco Alesi Documentairefotograaf
Fietsen langs de Via Appia
van de rouwende Maria met Jezus: in de lege Sint-Pietersbasiliek duwt eindelijk eens niemand je weg om een smartphonekiekje te maken.
Aan de achterkant van het Colosseum skaten jongeren in de verkoelende schaduw van de pijnbomen. En omdat de rij aan de voorkant zo kort is, besluiten we nog eens kaartjes te kopen – dat was geleden van de Romereis in het zesde middelbaar. Onze groep bestaat uit zes volwassenen en een kind, een leergierig jongetje uit Milaan dat na de zomer Latijn begint te studeren. De gids vertelt dat er in het Colosseum niet alleen gladiatorengevechten plaatsvonden, maar ook zeeslagen waarbij het theater helemaal onder water werd gezet. De jongen glundert, en de gids ook.
Aperitief en film in open lucht
Het waterkraantje in het archeologisch park van het Colosseum is een trekpleister – het is zo heet dat je hier wel moet aanschuiven tussen de buitenlanders om even een slokje te drinken. Waarom zien die Italianen er, zeer in tegenstelling tot ons, eigenlijk zelden zo plakkerig uit?
Omdat Italianen niet, zoals wij, de hitte trotseren om dagelijks ettelijke kilometers af te stappen in de binnenstad. De Romeinen wagen zich pas in de late middag buiten, nadat ze zich eerst hebben uitgedost om bella figura te maken tijdens het gemeenschappelijke aperitiefmoment. Rome is een gigantische stad. Maar tijdens het aperitivo ademt een volksbuurt als Monti, in de schaduw van het Colosseum, de sfeer uit van een provinciestad. Bij een glas Spritz op het pleintje van de Madonna dei Monti lijkt iedereen elkaar te kennen, en in het andere geval wel heel snel te léren kennen. Dat geldt ook voor andere pittoreske volkswijken als Testaccio of het oude getto. Attracties hier zijn de vele lekkere restaurantjes met koosjer Romeins eten en de luidruchtige gezelligheid van de praatgrage Romeinse Joden.
Steek vanuit het getto de Tiber over, en je duikt in Trastevere. Die filmische wijk, die ‘aan de overkant van de Tiber’ betekent, is in recente jaren ook platgelopen door toeristen. Ook hier is het nu gezellig, maar echt niet druk. Op het plein van San Cosimato pikken we een documentairefilm mee van de Italiaanse cineast Gianfranco Rosi.
De toegang tot de openluchtbioscoop van Trastevere is gratis, maar je moet je vooraf wel aanmelden. Wegens covid krijg je enkel met een QR-code toegang tot het plein, waar dit jaar geen stoeltjes staan. Als de avond valt, laten we ons tussen de Romeinen meeslepen door het relaas van een Mexicaanse huurmoordenaar van de kartels. El sicario beklijft van de eerste tot de laatste minuut. En onder de sterrenhemel van Trastevere – in die drukke stad die Rome doorgaans is – kan je nu een speld horen vallen.
Ine Roox
De Romeinen wagen zich pas in de late middag buiten, nadat ze zich eerst hebben uitgedost om bella figura te maken tijdens het gemeenschappelijke aperitiefmoment
Covid heeft menselijke, maar ook economische ravage aangericht. Op de toog van een koffiebar in het centrum van Rome zagen wij een collectebus met een sticker ‘voor de huur’. Terwijl veel Romeinen vroeger klaagden over massatoerisme, snakt de sector nu naar klanten. Al lijkt over een alternatief voor het massatoerisme tijdens de lockdown nauwelijks te zijn nagedacht. Nochtans zou het ook anders kunnen, zegt Elena Cino, kunsthistorica en toeristische gids. Samen met twee collega’s werkt ze alternatieve bezoeken in Rome uit. ‘Je kunt ons ook voor de Vaticaanse musea boeken, maar Rome biedt zoveel meer. Je kunt de hitte makkelijker trotseren als je fietsen huurt en langs de oude Via Appia gaat fietsen. Of bezoek eens de oude aquaducten van Rome, of de basiliek van San Clemente, tot twintig meter onder de grond.’ Onlangs is ook de Domus Aurea, het ‘gouden paleis’ of de residentie van keizer Nero, heropend. Hier zult u alvast niet plakkerig worden van de hitte – in de Domus is het zo’n 10 graden Celsius. (iro) * Meer informatie over Elena Cino en haar collega’s op www.visiterome.com * De openluchtbioscoop toont gratis films op drie locaties in Rome. Wegens covid is reserveren verplicht. https://ilcinemainpiazza.it/