Hoe de regering zich uit de hongerstaking redde
De Vivaldi-regering heeft de ergste crisis in haar prille bestaan achter de rug. De oplossing voor de hongerstaking laat iedereen toe het gezicht te redden. Voorlopig toch.
Van het ene menselijke drama naar het andere. Nog voor het verwoestende water uit Wallonië was weggetrokken, moest premier Alexander De Croo (Open VLD) de blik vorige week alweer wenden naar de hongerstaking van de sans-papiers in de Begijnhofkerk en de lokalen van de ULB en VUB. Het is zondagavond wanneer hij een digitaal overleg houdt met vicepremier en minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit), staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V), Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS), Brussels burgemeester Philippe Close (PS) en Christos Doulkeridis (Ecolo), de burgemeester van Elsene, waar de ULB en de VUB liggen. Iedereen staat onder druk om een oplossing te vinden voor de
470 hongerstakers.
Een slecht getimede opiniebijdrage van de voorzitters van PS (Paul Magnette) en Ecolo (Jean-Marc Nollet en Rajae Maouane) net op de dag dat half Wallonië onder water komt te staan, spoelt zonder veel impact weg. Maar ze maakt wel duidelijk dat die partijen, met het zomerreces in het verschiet, alles uit de kast zullen halen. Toch komt de grootste druk op dat moment van een rapport van het Rode Kruis. De ‘inventaris’ van de hongerstakers daarin laat naar verluidt niets aan de verbeelding over. Op de drie sites waar sinds dat weekend ook niet meer gedronken wordt, riskeerden tientallen mensen hun actie niet te overleven. Het federale trio wil dwang vermijden, maar sluit een medische ontruiming niet uit. Een piste waarvan Mahdi gisteren in de Kamer toegaf dat ze ernstig bestudeerd is, al was ze juridisch niet vanzelfsprekend. ‘Het was nogal onhandig wat ze daar probeerden te doen’, zegt een van de Brusselse politici. ‘Ze zeiden eigenlijk: wij gaan ons met de gezondheid van die mensen bezighouden, want jullie doen dat niet. Onzin natuurlijk. Maar ze dachten in dat gezondheidsargument een alibi gevonden te hebben voor een ontruiming. Dat leek ons geen goed idee.’
‘Niet iemand van ons’
Wanneer er kort na het overleg een vloot federaal uitgestuurde ambulances arriveert op de drie locaties, blijkt dat de actievoerders niet willen weten van de aangeboden medische controles. Zij hebben een eigen systeem met medische verantwoordelijken en vrijwilligers die de bloeddruk en hartslag controleren, met kleine medische interventies door Dokters van de Wereld en bijstand door het Rode Kruis. ‘Maar we zijn geen voorstanders van gedwongen zorg. Niemand heeft ons gecontacteerd,’ zegt Lahoucine Ed darham, woordvoerder van de VUB-bezetting.
In de federale regering voelen Open VLD, CD&V en Vooruit de zaak anders aan. Zij menen dat mensen verhinderd wordt om mee te gaan met de ambulances of naar de ‘neutrale zone’ te gaan om hun dossier te bespreken. ‘Sommige dingen waren daar niet koosjer’, zegt een federale excellentie. ‘We hebben alles gedocumenteerd. Dat grensde soms aan crimineel gedrag.’ Werden daarom ook de ambulances uitgestuurd? ‘Dat speelde mee. Wat men daar deed, was gewoon te gevaarlijk.’
De neutrale zone die gisteren moest gesloten worden omdat er te veel mensen stonden aan te schuiven die niets met de hongerstaking te maken hadden, is eigenlijk vorige donderdag al geopend. De PS en Ecolo reageren in het parlement zeer koel, en ook de hongerstakers zijn wantrouwig. Wanneer Mahdi tweet dat er al meteen vijf mensen zijn langsgekomen op de eerste dag, gaan in de Begijnhofkerk de stekels op. ‘Dat kan niet iemand van ons zijn’, zegt een van de hongerstakers. Ahmed, de woordvoerder van de USPR (Union des Sans-Papiers pour la Régularisation) in de Begijnhofkerk, knikt instemmend: ‘Iedereen hier weet wat wij denken van de neutrale zone, het zullen wel andere sans-papiers zijn’. Ed darham meent zelfs dat de dorststaking een gevolg is van Mahdi’s uitspraken op Twitter. ‘Die deden als een lopend vuurtje de ronde. Mensen waren zeer emotioneel. Ik heb hen proberen te overtuigen om het anders aan te pakken, maar uiteindelijk zijn er tien mensen mee doorgegaan.’
Ai Wei Wei
‘Aucun être humain n’est illégal’, schrijft Jean-Marie Dermagne op 18 juli op zijn Facebook-pagina. In de dagen ervoor en erna zijn varianten op dat thema te vinden. Vlak voor de EK-kwartfinale tegen Italië roept hij de Rode Duivels met migratieroots op om niet te spelen zolang de hongerstakers geen verblijfspapieren hebben. Jean-Marie Dermagne is een van de bekendste Waalse advocaten. Zeer links, zeer militant, en vader van. Het is een gesprekspartner bij de PS die wijst op de grote pressie die federaal vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS) ondervindt in zijn directe omgeving. Ook zijn vrouw, advocate in vreemdelingenrecht, laat het dossier van de hongerstakers naar verluidt niet koud.
Daar kwam, onder meer in de krant
Le Soir, haast een dagelijks opiniestuk bovenop over de sans-papiers. Door artsen, vakbondsvertegenwoordigers, Samusocial en vorige week zelfs door een collectief artiesten en kunstenaars onder wie Ken Loach, de broers Dardenne, Roger Waters, Brian Eno, Ai Wei Wei en Peter Gabriel.
Het is op het kernkabinet van maandag, iets over 8 uur ’s ochtends, dat Dermagne chargeert. Een uur voordien heeft hij op de interministeriële conferentie Werk nog geprobeerd soepele werkvergunningen in knelpuntberoepen ook voor sans-papiers mogelijk te maken. Maar hij botst op een njet van de Vlaams vice Hilde Crevits (CD&V). Bij CD&V vreest men dat dit zal leiden leidt tot een nieuwe filière waarlangs mensen die geen recht hebben op asiel toch zouden kunnen blijven. Idem voor de ‘duidelijke criteria voor regularisatie’ waar de PS naar hengelt. ‘Zodra je die publiek maakt, worden ze afdwingbaar. Dat wisten de advocaten in de entourage van de
‘De helft van het land staat onder water, wij willen niet verantwoordelijk zijn voor een regeringscrisis in zulke tijden’
Mohamed Jettou Medisch verantwoordelijke hongerstakers Begijnhofkerk
hongerstakers maar al te goed’, zegt een federale minister.
Het is die maandag lang niet de eerste keer dat de kwestie op de kern besproken wordt. Maar wel de spectaculairste. De Croo is nog aan het woord wanneer Dermagne zich opwindt en vraagt dat de premier de zaak naar zich toetrekt. De Croo biedt weerwerk en terwijl de twee bekvechten, kookt bij CD&V-vicepremier Vincent Van Peteghem het potje over. Hij kan de desavouering van partijgenoot Mahdi niet zomaar over zijn kant laten gaan, windt zich op zijn beurt op en zegt dat Dermagne te ver gaat. Waarop die nog net iets verder gaat. ‘Als er bij de hongerstaking een dode valt, stappen wij uit de regering’, zegt hij. Wanneer hij dat een uur later nog eens herhaalt op het partijbureau van de PS, lekt dat ene zinnetje uit via Le Soir. Als er een hongerstaker sterft, sterft Vivaldi.
31 mensen, honderden huizen
Binnen de kortste keren heeft het nieuws van Dermagnes uitspraken de Begijnhofkerk bereikt. De hongerstakers kunnen het amper geloven, maar ze zijn opgetogen dat PS en de groenen zich breed maken voor hen. Het vreugdegevoel is echter van korte duur. De twijfel slaat toe. ‘De helft van het land staat onder water, wij willen niet verantwoordelijk zijn voor een regeringscrisis in zulke tijden’, bedenkt medisch verantwoordelijke Mohamed Jettou.
Ook elders worden onmiddellijk die bedenkingen gemaakt. De regering verlaten? Nu? ‘De PS heeft een heel gevaarlijk spel gespeeld. Ze had het echt niet meer in eigen handen’, zegt een vicepremier. ‘Iedereen besefte dat we deze week een oplossing moesten hebben. Hoe langer we wachtten, hoe groter de kans dat er daadwerkelijk iemand zou sterven.’ Op de persconferentie na het Overlegcomité zegt De Croo: ‘We hebben 31 mensen verloren, honderden huizen zijn verdwenen en duizenden mensen hebben geen dak meer boven hun hoofd. Het laatste waar mensen nood aan hebben, is een nieuwe politieke crisis.’ Ook zusterpartij Vooruit is kwaad. ‘Het beleid van Mahdi wil de procedures net korter maken. Dat maakt een regeringscrisis zo belachelijk, het maakt de zaak voor de sans-papiers alleen erger.’ Groen distantieert zich in de loop van de dag. ‘PS en Ecolo stonden geïsoleerd, ze hebben hun hand overspeeld’, zegt een Vivaldi-voorzitter.
Neemt niet weg dat de telefoons maandag roodgloeiend staan. Op alle kabinetten en bij alle partijen. Tot Magnette dinsdagochtend op de RTBF-radio komt. ‘Crisis? Neen. Het is niet de bedoeling een crisis te veroorzaken, maar om met oplossingen te komen.’ Amper 24 uur nadat zijn belangrijkste federale minister de regering de wacht had aangezegd, doet Magnette alsof er geen vuiltje aan de lucht is. Sterker nog, hij gooit bloemetjes en zegt dat Mahdi constructief aan een oplossing heeft gewerkt. De dag voordien hebben de twee nog contact nadat Mahdi een gezant – het woord bemiddelaar was taboe – uitstuurt, de hand reikt naar de betrokken middenveldorganisaties en aangeeft dat wie ernstig ziek is, een beroep kan doen op een specifieke verblijfsprocedure. Daarmee is de politieke druk grotendeels van de ketel … en kan de profilering beginnen. Via elk denkbaar kanaal gaat Mahdi uitleggen dat hij niets heeft toegegeven, dat men alleen de procedures heeft uitgelegd. Magnette bejubelt Dermagne op Twitter en bestaat het om op de radio te zeggen: ‘Ik heb zelf contact opgenomen met de eerste minister, en nu komt er eindelijk beweging in de zaak.’ Wie goed luistert, kan vier dagen later nog altijd horen hoe hard men op dat moment in de Wetstraat 16 met de ogen rolt.
Er is eigenlijk maar één ding waar alle Vivaldi-partijen het deze week over eens zijn, en dat is dat Brussels PS-burgemeester Philippe Close een cruciale rol heeft gespeeld. Hij voorziet in een locatie voor de neutrale zone en de stad helpt bij de regularisatie-aanvragen. Close heeft dinsdagnamiddag ook een doorslaggevend onderhoud met de woordvoerders van de hongerstakers. Die komen gefrustreerd en verslagen naar buiten. Ze ontkennen dat hij gedreigd heeft met ontruiming, maar willen verder niets kwijt. Close zelf zwijgt, maar heel wat betrokkenen achten het waarschijnlijk dat hij de activisten duidelijk heeft gemaakt dat er niets extra meer uit de bus zou komen.
Wanneer een dag later de hongerstaking ook echt beëindigd wordt, stuurt Mahdi een persbericht uit. Het is 21 juli, de nationale feestdag. De titel van het communiqué luidt: ‘Enkel verliezers vandaag.’
‘Iedereen besefte dat we deze week een oplossing moesten hebben. Hoe langer we wachtten, hoe groter de kans dat er daadwerkelijk iemand zou sterven’