‘Ze gaven me de Palm niet uit feminisme’
Julia Ducournau is pas de tweede vrouw die een Gouden Palm won, met haar geflipte, grensoverschrijdende film Titane.
Veel tijd om te zweven kreeg Julia Ducournau niet: amper enkele dagen nadat ze tot haar eigen en ieders verbazing de Gouden Palm kreeg, was ze in Brussel voor de Belgische avant-première. De Frans-Belgische productie Titane is nog maar haar tweede film, nadat ze vijf jaar geleden een undergroundhorrorhit scoorde met de kannibalistische, feministische film Grave. Met Titane nam de 37-jarige regisseuse geen gas terug, maar schakelde ze nog enkele versnellingen hoger.
De film gaat over een vrouw die een buitengewone passie voelt voor auto’s, sinds ze als kind een titanium plaat in de hersenpan kreeg geplaatst na een zwaar auto-ongeluk. Wanneer ze gezocht wordt door de politie, switcht ze van identiteit: ze doet zich voor als een man die al van kindsbeen af vermist is. Zo meldt ze zich aan bij een vader die er zo naar hunkert om zijn verloren zoon in de armen te sluiten, dat hij gretig meegaat in haar fictie. Ducournau neemt je mee op een dolle rit langs bruuske bochten, terwijl ze de conventies van genres en gender aan flarden scheurt en zelfs de grens tussen mens en machine opheft.
Is de Gouden Palm de bekroning van een nieuw soort cinema?
‘Ik geloof niet dat de jury er bewust een statement van heeft willen maken. Maar ik geloof wel dat er ideeën circuleren in de samenleving en dat je die als regisseur onbewust oppikt en kanaliseert. Zo haakt Titane in op een nieuw zelfbewustzijn onder jonge mensen. Ik praat daar vaak over met Garance (Marillier, hoofdrolspeelster in ‘Grave’ en bijrol in ‘Titane’, red.). Zij is 23 en in haar generatie wordt totaal anders over seksualiteit gesproken dan in onze generatie. Geweldig! We zijn dan toch niet gedoemd om tot in de eeuwigheid dezelfde vooroordelen en ideeën te reproduceren.’
‘De jongeren van nu categoriseren minder en zitten minder in morele oordelen vast. Seksualiteit is voor hen niet alleen fluïde geworden, maar ook bevrijd van taboes. Er wordt niet meer geoordeeld over seksueel gedrag, zoals vroeger bij ons al snel iemand een slet werd genoemd. Ontsnappen aan het determinisme van familie, origine, gender, lichaam: dat is de essentie van Titane.’
Zo ontsnapt Titane ook aan de conventies van het horrorgenre waar Grave zich nog min of meer aan hield. Was deze film ook een bevrijding voor de regisseuse? ‘Het schrijfproces was vreselijk zwaar. Ik was haast verlamd door de verwachtingen die waren ontstaan na Grave, die best goed had gemarcheerd. Ik had immens veel tijd en energie gegeven aan Grave en ik was bang dat ik dat geen tweede keer kon opbrengen. Ik was versteend, omdat ik vreesde dat een film die nog niet eens gemaakt of bedacht was, niet te vergelijken zou zijn met Grave. Er is echt niks verlammender dan dat. Een jaar lang zat ik vast op een wit blad. Ik kon gewoon niets meer schrijven. Ik begon te vrezen dat ik nooit nog een film zou maken. Echte angstaanvallen kreeg ik. Maar beetje bij beetje slaagde ik erin los te komen van de verwachtingen.’
Wat verwachtte men dan?
‘Iets in de trant van Grave, maar wellicht nog goorder, nog overdrevener. Ik had geen zin om daarin mee te gaan – misschien daardoor dat er nog amper bloed is te zien in Titane. Ik had geen zin om te belanden in iets grotesk, zelfs ridicuul. Ik was het ook beu om het nog te hebben over adolescenten. Na Grave kreeg ik een miljoen scripts opgestuurd, allemaal over adolescente meisjes waar het slecht mee afliep. Ik kon het niet meer aan. Ik ben zelf ook al even geen adolescente meer. Uiteindelijk heb ik zo diep gezeten, dat ik tot het punt kwam waarop het me niet meer kon schelen. Als mensen niet van mijn film zouden houden, tant pis.’
Als je al moeite had met de verwachtingen na Grave, wat dan na de Gouden Palm?
‘Ik denk dat ik deze fase definitief achter me heb kunnen laten met Grave. Het was een kentering. De radicaliteit van Titane is te danken aan dat jaar van angsten. Ik zag zo af, dat ik uiteindelijk dacht: fuck it, ik doe wat ik wil en trek me niks aan van wat anderen ervan denken. Maar als er één per
‘Als er één persoon op aarde zich minder alleen voelt door Titane, dan is mijn missie geslaagd’
Julia Ducournau Regisseur
soon op aarde zich minder alleen voelt door Titane, dan is mijn missie geslaagd.’
‘Ik wou met deze film loskomen van elk cliché, van elke vastgelegde identiteit. Vrouwen zijn niet gedoemd om slachtoffers te zijn. Moederschap is niet voor iedere vrouw een zegen, terwijl sommige mannen geboren vaders zijn. Ik wou een band scheppen met de kijker die alle onuitgesproken taboes doorbreekt. Ik houd niet van taboes. Films moeten op zoek gaan naar die nog onuitgesproken waarheden.’
Zowel als doorbreekt een ander taboe: die van de huid als grens. Je gaat in de traditie van de body horror van David Cronenberg. Wat fascineert je daaraan? ‘De lichamelijke ervaring helpt me om de kijker te doen inleven in het hoofdpersonage, maar ook in een universele ervaring. Als je ziet hoe iemand door een speer wordt doorboord, dan deins je achteruit in je stoel – ook al heb je nog nooit zelf een speer in de arm gekregen, wat immers een vrij onwaarschijnlijk accident is. Maar je wéét gewoon dat het afschuwelijk moet zijn en reflexmatig krimp je plaatsvervangend ineen. Vanaf dan deel je een gelijke ervaring met het personage, maar ook met iedereen in de zaal die op hetzelfde moment achteruit deinsde. En zelfs met de hele mensheid, want we hebben allemaal een kwetsbaar lichaam. Sterfelijkheid, daar ontsnapt niemand aan.’
De empathie komt via het lichamelijke?
‘Precies! Aanvankelijk kun je je niet identificeren met Alexia: ze lijkt wel een robot, zo emotieloos en verstoken van liefde. Maar we beginnen haar te begrijpen via wat ze fysiek doormaakt. Empathie is iets zintuiglijks. Het is dan pas dat je elk moreel oordeel opheft. Als je daarin slaagt, kun je inzien hoe menselijkheid in haar geboren wordt en er uiteindelijk liefde in haar groeit.’
U bent pas de tweede vrouw ooit met een Gouden Palm, 28 jaar na Jane Campion met
The piano. En dat na 74 edities van het filmfestival. Gaat er iets veranderen? ‘Er waren in de competitie ook maar 4 films op 24 door vrouwen gemaakt. Dat zulke lage cijfers dat het deprimerend wordt. Toen Sharon Stone me de Gouden Palm overhandigde, vroeg ze me op het podium hoe ik me voelde. “I just keep thinking about Jane Campion”, zei ik.’
‘Campion moet zich nog zo veel meer overweldigd hebben gevoeld, omdat ze niet eens wist of er ooit nog een tweede vrouw zou winnen. Als je de eerste bent, denk je nog dat je een nevenverschijnsel bent, een anomalie. Als je de tweede bent, maak je deel uit van een trein die al op gang is. C’est parti.’
‘Ik ben ervan overtuigd dat de jury me de prijs niet heeft gegeven omdat ik een vrouw ben. Dat staat buiten kijf. Verschillende juryleden, en dan vooral de vrouwelijke, hebben me dat de avond zelf nog op het hart gedrukt. Ze hebben me de Palm niet gegeven uit feminisme, maar omdat ze mijn creatieve geste apprecieerden. Het zou mijn moment verpest hebben als ik daaraan had getwijfeld. Er is niks verschrikkelijker dan het gevoel krijgen dat je dient om aan quota te voldoen. Als het daarop uitdraait, zijn we gedoemd.’
Dan verandert er toch nooit wat?
‘Quota kunnen de dialoog op gang brengen en een energie opwekken. Maar ze zijn ook een ontwaarding van het werk van iedereen die onder die quota valt, alsof hun werk niet goed genoeg was om zonder quota te worden geaccepteerd. Dat kan veel schade toebrengen, met name aan regisseuses, die dan zelfvertrouwen verliezen omdat ze er alleen maar zijn dankzij de quota. Dat lijkt me rampzalig. Het belangrijkste wat nu moet gebeuren, is meer films produceren die geregisseerd worden door vrouwen. Punt. We moeten ons meer interesseren in wat vrouwen te vertellen hebben. Basta.’
Titane loopt vanaf woensdag in de cinema, maar is nu al volop te zien in Brussel. De recensie staat dinsdag in de krant.