De kruisweg van de Vlaamse meerderheid

Voorzitters die naast elkaar praten, ministers en fracties die apart voorstellen doen en een minister-president die een maand heeft om knopen door te hakken. Het woord ‘kruisweg’ valt als het over de Vlaamse regering gaat.

Het was ongeziene televisie. De voorzitters van de Vlaamse meerderheidspartijen kwamen zondag elk apart aan het woord in het debatprogramma De Zevende Dag. Egbert Lachaert (Open VLD) en Bart De Wever (N-VA) praatten letterlijk en figuurlijk naast elkaar. Ze gunden elkaar zelfs geen blik. Coens schoof pas aan na zijn nieuwjaarsspeech, waarin hij Lachaert – zonder hem bij naam te noemen – te kijk zette als een collega die een sociale woning een win for life noemt, ‘terwijl hij champagne drinkt op zijn congres’.

Daarmee kwam Coens nog maar eens terug op de discussie over de sociale woningbouw. Die raakt maar niet doorgespoeld, na een bijzondere plenaire vergadering vorige donderdag waarin minister Hilde Crevits (CD&V) ‘open en eerlijk’ toegaf dat de meerderheid verdeeld is, en waarin elke minister alleen van de eigen fractie applaus kreeg.

Alweer verdeeld

Morgen dreigt een nieuwe episode. In de commissie Binnenlands Bestuur leggen de fracties van de meerderheid elk apart een conceptnota neer over de verbetering van de organisatie van toekomstige lokale en provinciale verkiezingen. Het gaat dan over het veralgemenen van elektronisch stemmen in alle gemeenten, een betere controle van de campagnemiddelen, stemmen per brief voor ouderen en mensen met een beperking, en het onderzoeken van de mogelijkheid tot online stemmen. Geen ideologische beladen materie, maar toch strandde de poging om te komen tot een gezamenlijke meerderheidsresolutie. Zo wilde de N-VA autonomie voor Vlaanderen om de kiesregels te bepalen, wat CD&V een lastige voorafname vond van de institutionele denkoefeningen die lopen over een nieuwe staatshervorming.

Het bleek onoverkomelijk. En zo eindigen de fracties met aparte teksten, hoewel ze voor 90 procent overlappen – soms zelfs letterlijk. ‘Week 4 van januari zal óók niet de week zijn van consensus binnen de Vlaamse meerderheid’, tweette oppositielid Maxim Veys (Vooruit) over het dossier. Ook voor Groenfractieleider Björn Rzoska is het de ‘ultieme illustratie’ dat de meerderheid als los zand aan elkaar hangt (zie interview).

‘Volwassen debat’

Binnen die meerderheid verkoopt men de verschillende nota’s dan maar als een voorbeeld van volwassen debat. ‘Ofwel zijn we voor de oppositie knopjesdrukkers die stikken in een zwijgakkoord, ofwel is het blijkbaar kakofonie. Dat is te gemakkelijk,’ pareert Vlaams parlementslid Tom Ongena (Open VLD). Volgens CD&V is het in niets te vergelijken met de ‘ballonnetjespolitiek’ over sociale woningen waar ministers Matthias Diependaele (N-VA) en Bart Somers (Open VLD) zich aan bezondigden.

Donkere wolken

Toch moeten ook de meerderheidsbanken lijdzaam toezien hoe de donkere wolken zich samenpakken boven het Martelaarsplein. Zolang dossiers als de bouwshift, de regiovorming en natuurlijk het stikstofkader blijven etteren, sluipt het rot meer en meer binnen, ook in het parlement. Maar ook deze week wordt geen doorbraak verwacht.

Minister-president Jan Jambon (N-VA) blijft via bilaterale gesprekken zoeken naar een vergelijk tussen de regeringsleden. Hij neemt het verwijt van afwezigheid in de media erbij, in de hoop om straks met een groot akkoord te kunnen uitpakken. Ondertussen is de oorspronkelijke deadline van de kerstvakantie verschoven naar de krokusvakantie. Het geeft Jambon nog een maand de tijd om een doorstart te forceren. Verder uitstel lijkt niet opportuun.

De Wever ging die netelige dossiers uit de weg in zijn nieuwjaarsspeech van zaterdag en relativeerde in De Zevende Dag. ‘Ik heb nooit anders geweten dat reuzeknopen zoals stikstof pas doorgehakt worden na een periode van opgebouwde spanning. Lukt het, dan is dat snel vergeten.’ Maar, zo erkende De Wever ook: ‘Lukt het niet, dan beland je in een echte crisis.’ En ondertussen, zo gebruikte hij een treffende beeldspraak, ‘zit je in een kruisweg, waarbij je af en toe door de knieën gaat’.

Ook Lachaert erkende dat de Vlaamse regering door een moeilijke periode gaat, maar dat de liberalen de coalitie willen doen lukken. Tegelijk kwam Lachaert, die ook een nieuwjaarsspeech hield zaterdag, zijn vernieuwingsoperatie ‘liberaal vuur’ aankondigen. Net zoals de N-VA mikken de liberalen op een groot ideologisch congres in 2023. En ook Coens wil CD&V een scherper profiel aanmeten.

Volgens alle voorzitters hoeft dat de goede werking in de verschillende regeringen niet te verhinderen, in de praktijk dreigt het de ruimte voor consensus en compromis te verkleinen. Bij gebrek aan overleg tussen de voorzitters, staat Jambon er alleen voor.

‘De Vlaamse regering gaat door een moeilijke periode. Maar samen met onze ministers willen we Jan Jambon en de coalitie doen lukken’

Egbert Lachaert

Voorzitter Open VLD

‘Ik word kwaad als ik collega’s een sociale woning een “win for life” hoor noemen, terwijl ze champagne drinken op hun congres’

Joachim Coens

CD&Vvoorzitter

‘Ik heb nooit anders geweten dan dat reuzeknopen zoals stikstof pas doorgehakt worden na een periode van opgebouwde spanning. Lukt het, dan is dat snel vergeten. Lukt het niet, dan beland je in een echte crisis’

Bart De Wever

Voorzitter NVA