Hoezo, losse zeden?

‘Losse zeden in televisieland’ en ‘Seks als smeerolie van de showbizz’. Het is maar een greep uit de koppen over de kwestie The voice of Holland, waar vorige week het deksel van de beerput werd gehaald.

Ik weet niet wat u verstaat onder losse zeden, maar zelf doet het me denken aan perfect legitieme occasionele en vrijblijvende seks en een non-conformistisch leven. Nooit aan het overschrijden van iemands grenzen. Seks heeft evenveel gemeen met aanranding als karate met iemand verrot slaan.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat helemaal niet uitsluitend over seks, vaak zelfs helemaal niet. De mannen in het The voiceverhaal beschikken allemaal over een inkomen waarmee je vlot een luxe-escorte kunt boeken als je broek vol goesting zit, en aan gewillige aanbidsters hadden ze allicht ook geen tekort. Als dat soort figuren minderjarige meisjes en jonge vrouwen belagen, is dat niet omdat ze van bil willen, maar omdat het hen macht en controle geeft over vrouwen die daar vrijwel machteloos tegenover staan. De weerzin van de ander is geen toeval, maar het doel.

Dat die individuele machteloosheid is omgeslagen in de macht van het collectief, hadden ze niet zien aankomen.

Dat er meer gevogeld en gevost wordt rondom de tv-studio dan rond de archiefkasten van een boekhoudkantoor, wil ik best geloven. Dat grenzen overschrijden eigen is aan bepaalde sectoren, durf ik sterk te betwijfelen.

Ik loop al minstens een decennium rond met een onuitgegeven omnibus aan stuitende verhalen over soortgelijke feiten in de partijpolitiek, de journalistiek, televisieredacties en de wielersport. Verhalen die ik niet kan vertellen, omdat ze niet van mij zijn, maar van de vrouwen die ze mij toevertrouwden. Sommige verhalen zijn twintig jaar oud, andere gloednieuw. Allemaal hebben ze één ding gemeen: mannen met macht en aanzien die moedwillig de grenzen van minder machtige vrouwen overschrijden, omringd door mensen die niets wensen te zien, omdat dat nu eenmaal comfortabeler is.

Wie wil weten waarom de vrouwen in kwestie hun verhaal niet publiek maken, moet gewoon lezen wat er doorgaans gebeurt als andere vrouwen dat wel doen. Je bent voor altijd die aangerande of belaagde vrouw, de vrouw die een carrière kostte, de vrouw die koppen deed rollen, in het slechtste geval een schaamteloze opportuniste, ‘want je had natuurlijk geld geroken’. Dat sommige media als uitgehongerde aasgieren in je voortuin opdagen en je familie en vrienden opzoeken, is evenmin een incentive. Zwijgen is meestal de veiligste optie.

Ik ben nooit verrast door schandalen als dit. Het is de collectieve verrassing over het schandaal die mij verrast. Ik weet niet op welk idyllisch eiland van argeloosheid sommige mensen denken te leven, maar het bestaat niet. Er is niets nieuws aan dit soort verhalen. Wat nieuw is, is de manier waarop we erover praten. Seksueel grensoverschrijdend gedrag en geweld waren een halve eeuw geleden al een prominent thema in feministische kringen. De focus lag op de slachtoffers en op hoe zij dergelijke feiten konden vermijden. Niemand had het over wat men daar als samenleving aan kon doen. Niemand legde de link tussen ongenode handen op je billen en aanranding. Het eerste was onschuldig, het laatste een exceptionele daad door een psychopaat. Wie pech had, moest vooral zichzelf bevragen: ‘Had ik dat rokje wel moeten dragen? Had ik niet beter een andere weg gekozen? Waarom ging ik alleen naar huis? Hoe dom van mij om met een onbekende te flirten.’

Dat we het vandaag over de daders en de omstanders hebben, is een onderschatte verwezenlijking. Grensoverschrijdend gedrag is niet langer het probleem van een minderheid die malchance heeft of ‘domme beslissingen’ neemt. Het is een cultuur. Dat klinkt zwaar op de hand en weinig opbeurend, maar het goede nieuws is dat cultuur veranderlijk is.

Dat betekent dat er iets aan te doen valt. Het vervelende nieuws is dan weer dat we er ook werkelijk iets voor moeten doen, en we moeten al zoveel.

Misschien kunnen we alvast beginnen met erkennen dat grensoverschrijdend gedrag pandemisch is en overal gebeurt; dat het ook gepleegd wordt door mensen die we kennen en appreciëren of bewonderen. Met de bereidheid om het daarover te hebben zonder gesputter en gemaar en allerlei lafhartige defensiemechanismen; om in te grijpen wanneer het de foute kant uitgaat en om werk te maken van een cultuur van respect die veilig en comfortabel is voor iedereen. Misschien moeten we dan niet langer geschokt uit de lucht vallen als de zoveelste beerput opengaat.

Ik ben nooit verrast door schandalen als nu in

Het is de collectieve verrassing over het schandaal die mij iedere keer verrast

Bieke Purnelle is freelanceschrijver en directeur van Rosa, kenniscentrum voor gender en feminisme. Haar column verschijnt tweewekelijks op maandag.