Kun je bomen uit onze streken planten op de evenaar?
Het is wat omslachtig, maar stel dat je verhuist naar Gabon of Ecuador, landen die op de evenaar liggen, en je wilt niet alleen je kat, maar ook de kleine zomereik uit je tuin meenemen. Doe je daar dan goed aan? ‘Kan men onze inheemse bomen daar aanplanten of kwijnen ze dan weg?’, mailt Kurt Geldhof. ‘En hoe zit het met hun bladeren? Blijven de bomen het hele jaar door groen?’
Je doet er een boom in ieder geval geen plezier mee. ‘Het groeiritme van bomen wordt onder meer bepaald door klimaat, daglengte, seizoensvariatie, hoogteligging en bodemsoort. Door hun langdurige aanwezigheid (vele generaties) op bepaalde plekken, is dat groeiritme genetisch verankerd en kunnen bomen zich maar beperkt aanpassen aan nieuwe omstandigheden’, vertelt boomexpert Arthur De Haeck van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (Inbo).
Mede om die reden maken biologen zich zorgen over de gevolgen die de klimaatverandering kan hebben op bomen.
Van experimenten waarbij bomen uit onze omgeving naar de evenaar zijn gebracht, heeft De Haeck geen weet. ‘Wel zijn er ooit zomereiken verplaatst naar ZuidAfrika. Winter en zomer zijn aan weerszijden van evenaar gespiegeld. Die bomen kregen dus een stevige jetlag te verduren. Ze hadden het een paar jaar moeilijk, maar ze hebben zich aangepast aan het nieuwe ritme.’
Zuid-Afrika kent ook duidelijke seizoensgebonden temperatuurfluctuaties: warme zomers en koude (of beter gezegd minder warme) winters. De verhuisde zomereiken verloren net als bij ons in de winter hun bladeren. En dat is precies de bedoeling.
‘De bladeren van loofbomen in gematigde streken moeten elk jaar ververst worden’, vervolgt De Haeck. ‘Ze blijven simpelweg niet langer dan één groeiseizoen in leven. Nadat de bomen die hebben afgestoten, moeten ze een periode van rust ingaan. Dat gebeurt in de winter, als het koud is. Zonder deze rust verzwakken en sterven ze. Bladeren van veel bomen in de tropen kunnen daarentegen wel twee of drie jaar oud worden. ‘Die bladeren worden progressief vervangen, waardoor de bomen altijd in blad staan.’
Volgens De Haeck schop je het biologische ritme van een boom veel te veel in de war als je hem van België naar de tropen verplaatst. ‘Wat eventueel nog zou kunnen, is om hem in de bergen te planten. Daar kan het immers ook koud worden. In tropische landen worden experimenten uitgevoerd