De schoonste energie is de energie die we niet verbruiken
Gas- of kerncentrales? Dat is niet de vraag, schrijft een groep academici en sociale bewegingen. Minder is meer: leg het energieverbruik eindelijk drastisch aan banden.
GertJan Vanaken, Sandrine Mairesse, Jonas Van der Slycken (Tegengas | Dégaze), Nele Coen (Ineos Will Fall), Xavier De Wannemaeker (Extinction Rebellion Belgium), Katrin Van den Troost (Climaxi), Alexia Falisse (Stop Alibaba & co), Truike Geerts (CATAPA), Léo Tubbax (Nucléaire Stop Kernenergie/Dégaze Flémalle|Seraing), Sébastien Hendrickx (Het Burgerparlement | Le Parlement Citoyen),
Annick Van Isterbecq (Antwerpen Schaliegasvrij), Denis De Grave (SlowHeat.org), Irma Emmery (Degrowth Belgium), Jakob Cleymans (Fridays for Future Antwerp), Frank Van Houtte (Red Onze Kleiputten), Peter Paul Vossepoel (Gents Tegengas), Bart Leeman (Leefbare Noordrand), en tientallen academici van verschillende Belgische universiteiten. Voor de volledige lijst zie standaard.be/opinie
De federale minister van Energie, Tinne Van der Straeten (Groen), staat op een belangrijk kruispunt. Tot voor kort leken er ruwweg twee wegen om in te slaan, twee plannen om uit te kiezen: Plan Fossiel Gas, met een volledige kernuitstap en meerdere gesubsidieerde, fossiele gascentrales, en Plan Uranium, met een levensduurverlenging van twee kerncentrales (én mogelijk alsnog nieuwe gascentrales). Meer dan ooit dringt de veranderende wereld een nieuw plan op, een plan zonder kerncentrales en zonder nieuwe gascentrales. De minister zit er zelf ook ongetwijfeld mee in haar maag: inzetten op fossiel gas of op kernenergie zet ons allerminst op weg naar onafhankelijkheid van autoritaire regimes, betaalbare prijzen en een leefbaar klimaat.
Wat ze ook kiest, ze houdt ons op een spoor waarbij onze energie-uitgaven autoritaire regimes blijven faciliteren. Zelfs met een moratorium op Russische grondstoffen zet ze met geen van beide plannen een stap weg van de schimmige gas- en uraniumdeals met de dodelijke regimes in onder meer Qatar, Kazachstan en Azerbeidzjan.
Wat ze ook kiest, ze zal de belastingbetaler diep in de buidel doen tasten. Om Engie-Electrabel bijna een miljard euro aan subsidies toe te schuiven voor de bouw van nieuwe gascentrales, dan wel om het Franse energiebedrijf te overtuigen twee nucleaire reactoren langer open te houden dan het zelf opportuun vindt. Zo’n beleid is volstrekt sociaal onrechtvaardig, zeker in tijden van torenhoge energiefacturen voor de huishoudens en gigantische overwinsten voor de energiereuzen.
Uitstel is dodelijk
Of Van der Straeten nu kiest voor Plan Fossiel Gas of Plan Uranium, met of zonder nucleaire levensduurverlenging: zowel netbeheerder Elia als de minister zelf gaven aan dat nieuwe fossiele gascentrales altijd nodig zijn om de energiehonger van de Belgische economie te stillen. Kiest ze om nog nieuwe fossiele infrastructuur bij te bouwen, dan overschrijdt ze een rode lijn. In tegenstelling tot wat ze al maandenlang verdedigt, biedt het Europese Emissiehandelssysteem geen soelaas. Zelfs onder het nieuwe klimaatplan van de Europese Commissie zal er een belangrijk overaanbod zijn van uitstootrechten. Belgische gascentrales duwen op die manier helemaal geen oudere installaties uit de markt, maar vertragen de hoogstnoodzakelijke terugdringing van broeikasgassen. Daarnaast houdt het systeem geen rekening met de uitstoot van methaan bij ontginning en transport van aardgas. Dat wordt des te belangrijker als Russisch gas plaats ruimt voor Amerikaans schaliegas. Tellen we lekkages van methaan mee, dan is fossiel gas bijna net zo klimaatverstorend als steenkool. De marge om klimaatinspanningen uit te stellen en in de schoenen van omliggende landen te schuiven is volledig opgebruikt. Zoals Antonio Guterres, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, het vorige week zei: ‘Uitstel is dodelijk.’
Er woedt niet alleen een oorlog in Oekraïne, we bevinden ons ook in een energieprijzencrisis én in een existentiële strijd voor het behoud van een leefbare planeet. De luxe om het ene politieke domein los te koppelen van het andere is er niet. Zeker nu hebben we nood aan coherente, geïntegreerde politieke keuzes, over alle bevoegdheden en beleidsniveaus heen. Uiteraard liggen niet alle sleutels bij haar alleen, maar toch roepen we Van der Straeten als minister van Energie op om beide plannen achter zich te laten, en het voortouw te nemen om een nieuwe weg in te slaan.
Genoeg voor iedereen
De zekerste, goedkoopste en properste energie zit niet in fossiel gas, is evenmin kernenergie, en zelfs niet in de eerste plaats wind- of zonneenergie. De zekerste, goedkoopste en properste energie is de energie die we niet nodig hebben en dus niet produceren of consumeren. Als we ons op de vraagzijde in plaats van de productiezijde richten, dan dient zich een waaier aan coherente beleidskeuzes aan. Minder is meer.
Lanceer een memorabele isolatiecampagne die van deur tot deur gaat en geen enkel gezin in het land in de kou laat staan. Laat de miljardensubsidies voor bedrijfsauto’s, elektrisch of niet, eindelijk plaats ruimen voor grootschalige investeringen in betaalbaar openbaar vervoer en andere gedeelde mobiliteit waar iedereen de vruchten van plukt. Start een democratisch debat over welke economische activiteiten bijdragen aan een duurzame samenleving en welke niet, garandeer daarbij goed onderhandelde, sociale compensaties en omscholingsmogelijkheden voor werknemers, en leg uiteindelijk het enorme verbruik van ongewenste en energie-intensieve industriële secto
Als we ons richten op de vraagzijde en niet op de productiezijde, dan dient zich een waaier aan coherente beleidskeuzes aan
ren aan banden.
Noem het plan ‘Genoeg voor iedereen’, zo u wilt. De essentie ervan is dat een doortastend en sociaal rechtvaardig klimaatbeleid een volledige kernuitstap ondersteunt zonder nieuwe gascentrales. Broodnodige levenskwaliteit krikken we op, onnodig energieverbruik perken we in. Zulke scenario’s van lage energievraag bieden de beste kansen op een sociaal rechtvaardige klimaatomslag: daarover raken wetenschappers uit tal van disciplines het steeds meer met elkaar eens. In lage-energiescenario’s kunnen fossiele brandstoffen een stuk sneller verdwijnen uit onze samenleving, worden onze klimaatdoelen beter haalbaar, pakken we transport- en energiearmoede aan, zijn er minder grondstoffen, investeringen en tijd nodig om het doel van 100 procent hernieuwbare energie te bereiken, en gokken we niet op onzekere en controversiële technologie om broeikasgassen in de toekomst weer uit de lucht te halen.
De minister zag dit citaat vast ook circuleren de afgelopen dagen: ‘Er zijn decennia waarin er niets verandert, en er zijn weken waarin er decennia aan verandering plaatsvindt.’
Die weken zijn nu aangebroken, we rekenen op haar.