School laat godsdienst vallen voor maatschappelijke vorming

Een vrije basisschool in Sint-Martens-Latem start op 1 september met het vak maatschappelijke vorming. Levensbeschouwing en zedenleer verdwijnen uit het lessenrooster. ‘Het systeem en de manier waarop we levensbeschouwing aanbieden in ons onderwijs, staat onder druk. Inhoudelijk én praktisch.’

‘Onze school neemt een beslissing in een onderwerp dat de politiek al decennia beroert, maar waar men nog nooit een knoop in doorhakte.’ Paul Lauwers, directeur van de vrije basisschool Simonnet in SintMartens-Latem zegt het met enige trots. Op 1 september voert de school, die tot geen enkele koepel behoort, de uren levensbeschouwing en niet-confessionele zedenleer af. In de plaats komt het vak maatschappelijke vorming. Daarin zal het gaan over identiteit en burgerschap, maar ook over religie, economie, milieu, ethiek en filosofie. De school werkt daarvoor zelf een leerplan uit.

‘We denken al lang na over een manier waarop we onze zingevende opdracht beter kunnen waarborgen’, zegt Lauwers. De school handelde niet impulsief: de beslissing kreeg de goedkeuring van de ouders, de leerkrachten en de raad van bestuur en toetste die af bij de parochie en het bisdom. ‘We komen hiermee tegemoet aan de veranderde eisen die onze samenleving stelt aan opgroeiende kinderen en jongeren’, zegt de directeur. ‘Ze worden geconfronteerd met een tijdgeest die nooit zo snel evolueerde en die amper nog refereert aan het maatschappelijke en zingevende kader in het onderwijs.’

In het verleden zetten verschillende methodescholen al de stap, maar wat hier gebeurt, blijft zeer uitzonderlijk. Toch is het niet verwonderlijk. ‘Het systeem en de manier waarop we levensbeschouwing aanbieden in ons onderwijs, staan onder druk’, zegt moraalfilosoof Patrick Loobuyck (UAntwerpen). ‘In katholieke basisscholen moet eigenlijk elke leerkracht gedoopt en gelovig zijn om godsdienst te mogen geven. Maar scholen hebben het moeilijk om die juiste mensen te vinden en de uurroosters te puzzelen. Bovendien moeten we ons afvragen of leerlingen segregeren de beste manier is om deze thema’s aan te bieden.’

Ook voor scholen die andere levensbeschouwelijke vakken geven, zoals islamitische of anglicaanse religie, geldt dat alleen mensen van die specifieke religie dat vak mogen geven.

Vrije basisschool Simonnet vindt het zelf bovendien ‘onverantwoord om miljoenen euro’s en honderden leerkrachten te “reserveren” voor levensbeschouwelijke vakken’. ‘In een periode waar scholen kampen met een acuut lerarentekort en financiële problemen, is dat niet meer te verdedigen.’

Loobuyck pleit zelf al lang voor de invoering van het vak LEF op school. LEF staat voor levensbeschouwing, ethiek, burgerschap en filosofie. Het vak maatschappelijke vorming in Simonnet is daarop geïnspireerd. Het is geen synoniem van niet-confessionele zedenleer. Loobuyck: ‘Zedenleer valt als levensbeschouwelijk vak onder bijzondere inspectie en is heel sterk gekleurd: het heeft als doel het vrijzinnig-humanistische gedachtegoed te verspreiden.’

Pionieren

De school kan dit perfect doen, bevestigt het kabinet van Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA). ‘Een vrije school moet volgens de grondwet morele of religieuze opvoeding aanbieden. Dat blijft ze op deze manier doen.’

De school zelf hoopt te pionieren, maar erkent dat het ‘koepelloos’ zijn hier een voordeel is. De school behoort niet tot Katholiek Onderwijs Vlaanderen, zoals veruit de meeste vrije scholen. ‘Maar in principe kan elke vrije school deze stap zetten, zowel in het basis als het secundair’, zegt het kabinet van minister Weyts.

Het gemeenschapsonderwijs, het provinciaal en het stedelijk onderwijs hebben die vrijheid niet. Ze zijn grondwettelijk verplicht alle erkende religies aan te bieden. Wie dat wil wijzigen, moet artikel 24 van de grondwet aanpakken.

Toch vond de Vlaamse regering in navolging van de Franse Gemeenschap recent een opening.

Er staat in de grondwet namelijk niet hoeveel uur er gegeven moet worden. Het GO! is bezig om een van de twee uur levensbeschouwing in de derde graad in te vullen met burgerschapscompetenties, en hoopt in de toekomst verder te gaan. In zijn memorandum pleit het voor ‘een breed debat over de plaats van religie en levensbeschouwing in het officieel onder wijs’. Onder de taalgrens is inspiratie te vinden: daar lag onlangs voor het eerst het voorstel op tafel om religie te bannen in het gemeenschapsonderwijs en te vervangen door filosofie en burgerschap.

‘In principe kan elke vrije school deze stap zetten, zowel in het basis als in het secundair onderwijs’ Ben Weyts (NVA) Vlaams minister van Onderwijs