‘Informatiestroom vanuit Oekraïne mocht absoluut niet stilvallen’
Het was een geluk bij een ongeluk voor de Oekraïense Mariia Leonova en haar collega’s van The Fix, een organisatie die het onafhankelijke medialandschap onderzoekt en ondersteunt. Eind februari waren ze op zakenreis in het Letse Riga. Toen ze op 24 februari terug naar Kiev wilden vliegen, werd hun vlucht geannuleerd. ‘Zoals mijn collega Jakub Parusinski zegt: wie in een crisis belandt, moet snel beslissingen nemen. Eens je beseft wat je nodig hebt, is het meestal te laat. Toen de oorlog in Oekraïne uitbrak, moesten journalisten eerst zichzelf in veiligheid brengen. Doordat wij al in het buitenland waren, konden we meteen nadenken hoe we hen het best konden ondersteunen.’ Voor de oorlog werkte The Fix samen met onafhankelijke media van over de hele wereld. Door de Russische invasie verlegden ze hun focus naar de Oekraïense journalisten. Mede dankzij hen kunnen onafhankelijke media als The Kyiv Independent blijven werken. ‘We wilden koste wat het kost voorkomen dat de informatie vanuit Oekraïne drooggelegd werd.’
‘Drie uur na het begin van de Russische invasie hebben we een crowdfunding opgestart voor The Kyiv Independent. Dat is een Oekraïense onafhankelijke nieuwssite, pas opgericht in november 2021, waar ook twee van onze collega’s werken. De steun die we kregen, was immens. We wisten dat we dat konden herhalen voor andere onafhankelijke media. We hebben nu al 1 miljoen dollar ingezameld voor 13 andere onafhankelijke media. Maar we willen dat de media ook na de oorlog zelfvoorzienend blijven. De journalistiek mag niet alleen overleven, ze moet blijven groeien. Dus zoeken we ook langetermijninvesteerders.’ ‘De nieuwsmedia hebben zich heel snel moeten herorganiseren. Journalisten verhuisden in allerijl naar het westen van het land. Er was nood aan nieuwe redactieruimtes die wij voor hen hebben gecreëerd. We hadden verwacht dat veel Oekraïense journalisten naar het buitenland zouden trekken en dat we tekorten zouden hebben, maar dat is gelukkig niet gebeurd. Via de Poolse en de Roemeense grens leverden we ook kogelvrije vesten, helmen, slaapzakken en ander nuttig materiaal aan de journalisten op het slagveld.’ ‘In tijden van oorlog is het veel moeilijker om de informatie van officiële bronnen te controleren. Omdat het zo moeilijk wordt om door de bomen het bos te zien, grijpt iedereen terug naar de meest kwalitatieve bronnen. Daarom denk ik dat deze oorlog ook het belang van de onafhankelijke journalistiek onderstreept.’
‘Voor de oorlog waren bijna alle Oekraïense tv-kanalen in handen van oligarchen. Zij hadden ook de meeste kijkers. Maar sinds eind februari werken al die tvkanalen samen als een geheel. Het grootste verschil is dat ze niet inzetten op crowdfunding. Onafhankelijke media doen dat wel.’
‘Die laatste zijn daardoor de belangrijkste bron van informatie geworden wat de evoluties van de oorlog betreft. Zij hebben zich ontpopt als een globale speler. Dat komt ook doordat ze snel ingezet hebben op een digitale aanwezigheid. Ze publiceren ook in het Engels en zijn zo toegankelijker voor de rest van de wereld. Maar ook voor de Oekraïners die in de schuilkelders zitten en via Telegramkanalen op zoek gaan naar nieuws is betrouwbaar nieuws een kwestie van leven of dood.’
‘We hebben al 1 miljoen dollar ingezameld voor 13 onafhankelijke media. Maar we leveren ook kogelvrije vesten, helmen en slaapzakken aan journalisten op het slagveld’
The Fix kreeg samen met de Belarussian Association for Journalist de Freedom of Expression Price van VUB-ULB.