Discretie in persoon wordt spionnenbaas
Ervaring in de brandhaarden van de wereld, in Europese cenakels en bij de Staatsveiligheid: Francisca Bostyn legde een indrukwekkend parcours af. Dat is geen overbodige luxe om de inlichtingendienst te leiden.
één resultaat levert de zoekopdracht ‘Francisca Bostyn’ op in de meeste fotoarchieven: een standaard ogende pasfoto waarop ze lachend in de lens kijkt. De kans is klein dat daar veel materiaal bij komt. Bij iedereen die haar kent, borrelt het adjectief ‘discreet’ op.
Bostyn neemt deze week de taken over van Jaak Raes als administrateur-generaal van de Staatsveiligheid. Raes’ gezondheid verhindert hem tot eind november te werken. Het is onzeker of hij daarna zijn functie weer kan opnemen.
Bostyn is al aan de slag bij de Staatsveiligheid als directeur internationale relaties, wat in de inlichtingenwereld een sleutelpositie is. De Staatsveiligheid is een defensieve inlichtingendienst. Dergelijke diensten zijn erop gericht informatie te verzamelen over groepen of personen die een bedreiging vormen voor de samenleving. Anders dan offensieve diensten grijpen ze daarbij niet in. Bij die informatiegaring zijn goede contacten met buitenlandse (offensieve) diensten van groot belang. De directie internationale relaties moet dat voorbereiden.
Bostyn zal de functie van administrateur-generaal ad interim uitoefenen.
Briljante geest
Iedereen die met haar heeft gewerkt, is onder de indruk van haar capaciteiten. ‘Ik heb zelden iemand meegemaakt die zo’n briljante geest koppelt aan zo’n empathische werkkracht’, zegt CD&V-Kamerlid Koen Geens. Op zijn kabinet-Justitie was Bostyn van 2017 tot 2020 de chef, nadat haar voorganger Vincent Houssiaux het kabinet van koning Filip was gaan leiden. Voordien was ze bij Geens al hoofd van de veiligheidscel. ‘Ik herinner me de twee nachten van de aanslagen (in maart 2016, red.) als gisteren’, zegt Geens. ‘Bij uitstek op die momenten heeft ze getoond hoe ze crisissen kan beheersen en hoe stressbestendig ze is. Geen inspanning is haar te veel, maar zonder dat het opvalt. Ze is een ongelooflijke motor voor een groep. Dat was zo bij elk incident dat zich voordeed.’
‘Toen ik moest getuigen in de onderzoekscommissie naar de aanslagen, had zij met haar ploeg vijf classeurs met documenten klaargemaakt. Ik moest die studeren voor de ondervraging. Eens ik die had verwerkt, konden we de wereld aan. Even grondig schreef ze het rapport “Justitie in transitie”.’
Vertrekkers naar Syrië
Na haar studies politieke en sociale wetenschappen begon Bostyn, afkomstig uit het West-Vlaamse Izegem, als analist bij de militaire inlichtingendienst Adiv. Ze was gestationeerd in Centraal Afrika, de Balkan en Zuid-Azië. Na een passage bij de Navo in Afghanistan ging ze nadien, in 2007, aan de slag bij het toen nog jonge Ocad, het orgaan voor de analyse van de terreurdreiging.
Het duurde niet lang tot Herman Van Rompuy, die werd opgevolgd door Yves Leterme, haar daar weghaalde om hem bij te staan rond veiligheidsbeleid. In die omgeving ontmoette voormalig Europees antiterrorismecoördinator Gilles de Kerchove haar. Ze verhuisde naar zijn diensten. ‘Ik herinner me dat ze op een avond mijn bureau binnenkwam’, zegt De Kerchove. ‘“Mijn contacWelgeteld ten bij Ocad zeggen dat er zich een opvallend fenomeen ontwikkelt van mensen die vertrekken naar Syrië en Irak om zich aan te sluiten bij Jabhat-al-Nusra en andere groeperingen”, zei ze. Zij was de eerste om dat op Europees niveau aan te kaarten. Dankzij haar is het eerste rapport gekomen, en een plan met 24 maatregelen. Door haar werk zijn ministers overtuigd geraakt van de dreiging. Ze heeft me enorm geholpen en een meerwaarde gegeven aan de functie van antiterrorismecoördinator.’ In die periode vatte Bostyn ook rechtenstudies aan, die ze voortzette toen ze aan de slag was bij Geens.
Elke bron die we spreken, haalt dezelfde omschrijvingen boven: loyaal, toegankelijk, charismatisch en discreet. Bostyn ging niet in op een vraag van De Standaard om een reactie op haar aanstelling.
Bij inlichtingenwerk strekt discretie tot aanbeveling, maar van de spionnenbaas wordt ook verwacht dat die de schijnwerpers opzoekt als het nodig is, bijvoorbeeld als de dienst onder vuur ligt. Op de Staatsveiligheid komt regelmatig kritiek, en door de gesloten aard van de dienst wordt die zelden gepareerd. Intern zuigen twisten over statuut en verloning van de mensen op de binnen- en buitendiensten ook veel tijd en energie weg.
Intussen groeit de Staatsveiligheid uit van circa 600 naar 1.000 mensen. ‘Er leeft bij de Staatsveiligheid veel vertrouwen in Bostyn’, zegt expert inlichtingenstudies Kenneth Lasoen (UAntwerpen). ‘De potentie om stappen vooruit te zetten, is er.’
‘Ze heeft getoond dat ze crisissen kan beheersen en dat ze stressbestendig’ Koen Geens (CD&V) CD&VKamerlid en oudminister van Justitie