Groeiende onrust over nieuwe omikronpiek in Zuid-Afrika
Twee nieuwe varianten van de omikronversie van het coronavirus zijn nóg besmettelijker. Het zal per land of regio verschillen hoe ernstig ze uitpakken.
In Zuid-Afrika is er sinds twee weken een snelle stijging van het aantal besmettingen met twee nieuwe subtypes van de omikronvariant van het coronavirus. Het gaat om types BA.4 en BA.5. Ze lijken te ontsnappen aan de afweer tegen het eerdere subtype dat in Zuid-Afrika rondging (BA.1).
Virologen hielden de varianten al wekenlang nauwlettend in het oog, maar tot voor kort was er geen reden om alarm te slaan. De infecties in Zuid-Afrika leidden tot dusver niet tot een toename in ziekenhuisopnames of sterfgevallen door covid-19. Maar sinds een week nemen de ziekenhuisopnames in sommige Zuid-Afrikaanse provincies weer toe, meldt bioinformaticus Tulio de Oliveira, directeur van het Centre for Epidemic Response and Innovation van de Universiteit van Stellenbosch in Zuid-Afrika. Het aantal geregistreerde besmettingen in Zuid-Afrika is nu weer even hoog als begin december, vlak voor de vierde golf.
‘Alarm is een groot woord, maar deze subvarianten hebben duidelijk een of ander voordeel’, zegt virologe Marion Koopmans van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. ‘Het lijkt erop dat ze in Zuid-Afrika tot een nieuwe golf gaan leiden.’
Ontsnapt aan afweer
Sinds de omikronvariant van het coronavirus werd ontdekt in ZuidAfrika, op 26 november, verdrong die alle andere wereldwijd. Omikron is veel besmettelijker dan eerdere varianten en ontsnapt deels aan de eerder opgebouwde afweer. Er bestonden aanvankelijk drie subtypes, BA.1, 2 en 3.
In Zuid-Afrika heeft naar schatting zeker 90 procent van de bevolking immuniteit opgebouwd tegen het coronavirus – een deel door vaccinatie, maar veruit de meeste mensen door een eerdere infectie. Na drie maanden neemt de kracht van die afweer af – niet toevallig begon de verspreiding van de nieuwe subtypes ongeveer vier maanden na het begin van de vierde golf in Zuid-Afrika, die vooral door BA.1 werd veroorzaakt.
Doordat de nieuwe subtypes BA.4 en BA.5 door nieuwe mutaties ook nog eens de afweer lijken te ontduiken, krijgen ze nu snel voet aan de grond in Zuid-Afrika. Het zal per land of regio verschillen hoe ernstig BA.4 en BA.5 uitpakken, afhankelijk van hoe de afweer ter plekke is opgebouwd, denkt De Oliveira.
Milder of niet? Wetenschappers proberen zo snel mogelijk uit te zoeken in hoeverre deze nieuwe subtypes ontsnappen aan de afweer, en of ze ziekmakender zijn dan de eerdere subtypes van omikron. De eerste gegevens over de afweer publiceerde de
Zuid-Afrikaanse viroloog Alex Sigal deze week in een voordruk. Daaruit rijst het beeld op dat de virusneutraliserende antistoffen die (ongevaccineerde) mensen na een infectie met BA.1 hebben, ruim zeven keer minder goed werken tegen BA.4 en BA.5. De antistoffen van mensen die wel gevaccineerd waren (met Pfizer of Janssen) en daarbovenop een infectie met BA.1 kregen, hielden beter stand: die werkten drie keer minder goed.
Over hoe ziekmakend de nieuwe subtypes BA.4 en BA.5 zijn, tasten onderzoekers nog in het duister. ‘De eerste subtypes van omikron waren duidelijk milder dan voorgaande varianten, alfa, beta en delta’, zegt Koopmans. ‘Het is nog niet duidelijk of deze nieuwe subtypes vergelijkbaar zijn met die eerste omikron of met alfa of delta. Die vraag wordt ook steeds moeilijker te beantwoorden, omdat in ieder land de rondgaande varianten en de opbouw van de afweer weer anders is.’
In meer dan twintig landen zijn inmiddels al kleine aantallen opgepikt van deze subtypes BA.4 en BA.5, waaronder België, Australië, de Verenigde Staten, China, Israël, Oostenrijk, Duitsland, Frankrijk, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk.
Naar de bron van de nieuwe subtypes is het nog gissen. ‘Ze zijn niet uit de eerdere omikron ontstaan, maar lijken allemaal uit dezelfde bron te komen. Dat kan iemand zijn met een slechte afweer, die daardoor het virus lang bij zich draagt, of een bepaalde diersoort’, zegt virologe Koopmans.
In meer dan twintig landen zijn al kleine aantallen van deze subtypes BA.4 en BA.5 opgepikt, waaronder België en Duitsland