Lockdowns dienen nooit de volksgezondheid

Nu China opnieuw en nog altijd streng optreedt tegen zieken en besmetten, herinnert Luc Bonneux aan het zo verguisde coronabeleid van Zweden.

besmet. Een lockdown stelde die besmetting uit, maar voegde aan de schade van besmetting de schade door een lockdown toe. Afremmen van het virus was enkel nodig om de ziekenhuizen niet te overstelpen. Tegnell rekende daarbij op de gemeenschapszin van het volk en heel, heel veel uitleg. Die uitleg had niet minder effect dan een lockdown. De terugval in de economie was niet veel minder dan elders.

Stortvloed van gekke regeltjes

Zweden werd echter koud gepakt in de ouderenzorg. Zweden heeft het traditionele dure Scandinavische publieke model verlaten voor een semigeprivatiseerde goedkopere ouderenzorg met veel laaggeschoold personeel. Die waren niet opgewassen tegen dit virus. Zij brachten het binnen in de zorg, waar het virus een slachting aanrichtte. Driekwart van alle Zweedse covid-doden waren zorgbehoevende ouderen. In België gebeurde net hetzelfde en nog veel erger, ondanks de lockdown.

Dat Zweden geen lockdown wilde opleggen, leidde tot heftige reacties. Hoewel het enige precedent de recente lockdown is in het extreem autoritaire China, moest en zou lockdown de oplossing zijn. Op die kritiek antwoordde Tegnell steevast dat de bloemen aan de meet worden gegeven. Hij was ervan overtuigd dat, op het einde van de pandemie, Zweden een goed resultaat zou neerzetten. Andere landen zouden het nog beter doen: daar kon Zweden lering uit trekken. Zweden bewaarde de rechtsstaat, vertrouwde zijn burgers en werd beloond door zijn burgers met vertrouwen. Er was geen repressieve lockdown, winkels en horeca bleven open. Er was geen stortvloed van gekke regeltjes, het woord ‘coronaboete’ heeft nooit bestaan in Zweden. Scholen bleven open (tot 16 jaar): kinderen hadden geen last van corona en bleken nauwelijks besmettelijk. De beslissing scholen open te houden was gebaseerd op kinderrechten. Het recht op opvoeding van kinderen woog zwaarder dan een onzeker infectierisico. Een visie op lange termijn, scholen die geen dag zijn toegegaan, jongeren die vrij hun jeugd mochten beleven, ouderen die niet werden geïsoleerd, de afwezigheid van enige repressie: dat zijn grote verwezenlijkingen. Overal elders hebben de lockdowns zware schade toegebracht aan de mentale gezondheid van jongeren én ouderen.

Omdat het kon

Wat betekende dat beleid voor het beloop van de pandemie? De oversterfte in Zweden is een stuk lager dan in de rest van de EU. Zweden verloor 32 weken aan levensverwachting in 2020, België 55 (beide verloren nauwelijks

In Zweden bestond het woord ‘coronaboete’ niet, de winkels, horeca en scholen bleven er open

levensverwachting in 2021). Wie Zweden wil diaboliseren, vergelijkt het met andere Scandinavische landen – maar dat verschil is beter verklaarbaar door een meer genereuze publieke ouderenzorg in Noorwegen en Finland en een andere bevolkingsstructuur. Enkel Denemarken is vergelijkbaar en legt betere resultaten voor: de levensverwachting in 2020 en 2021 stagneerde, maar daalde niet. Dat verschil was relatief: absoluut bleef de Zweedse levensverwachting, ondanks de terugval, in 2020 een vol jaar hoger.

Lockdowns, met alle ellende voor kinderen, jongeren, ouderen en minder ruim wonende gezinnen, werden ingevoerd in navolging van China. Niet omdat er historische precedenten zijn, niet omdat het een bekend en onderbouwd beleid is uit de infectieziekte-epidemiologie, maar omdat de moderne staat dat kan afdwingen. De vierde macht gaf niet thuis. Het onderscheid met een politiestaat werd flinterdun. Mensen werden niet geacht eigen verantwoordelijkheden te nemen, met als resultaat een pletwals van wekelijks veranderende regeltjes. Leren voor de toekomst betekent leren van fouten uit het verleden. Hoe begrijpelijk de paniek ook was: lockdowns hebben nooit tot het arsenaal van de volksgezondheid behoord. Dat blijft best zo. Zweden heeft de wereld getoond dat een verstandig beleid op basis van vertrouwen, met veel uitleg over het waarom, minstens even goede resultaten boekt.