Het duivelse dilemma van Sammy Mahdi

Het vertrek van Joachim Coens en Wouter Beke betekent het symbolische einde van CD&V als een partij die bestond dankzij én om de macht. De nieuwe voorzitter zal vooral duidelijk moeten maken waar CD&V wel nog voor staat.

Van de partij van de rustige vastheid naar een machtsvacuüm en complete chaos. Bij de christendemocraten moeten ze nog even met de ogen knipperen na een week waarin zowel hun voorzitter als hun minister van Welzijn, Wouter Beke, vroegtijdig opstapte. Maar als partij in nood hebben ze vandaag niet de luxe om daar lang bij stil te staan.

Sneller dan verwacht, krijgt Sammy Mahdi (33) normaal eind juni, op de familiedag van CD&V in Plopsaland, het roer in handen. Toch kan de partij zich geen anderhalve maand weifelen of treuzelen meer veroorloven. Om een doorstart te maken, moeten er nu razendsnel belangrijke knopen doorgehakt worden, te beginnen met de opvolging van Mahdi en Beke in de federale en Vlaamse regering. En dat is nog maar het begin van de uitdaging.

Noch het kabinet Welzijn, noch het kabinet Asiel en Migratie is een departement waar de partij zich veel beginnersfouten kan veroorloven. Veel marge voor foute beslissingen heeft de partij vandaag tout court niet meer. Tegelijk bieden die vrijgekomen functies de partij opnieuw een kans om te vernieuwen en te verjongen. Een frisse start betekent ook de kans om nieuwe, inhoudelijke stempels te drukken en klemtonen te verleggen. Maar welke klemtonen moeten dat zijn en wie kan die het best belichamen?

In principe is het nog aan de huidige voorzitter, Joachim Coens, om knopen door te hakken over ministersposten, maar de facto kijkt iedereen naar Mahdi om de pionnen uit te zetten, en meer: om de existentiële twijfel binnen de partij weg te nemen. Het gebrek aan thema’s en wervende figuren vloeit immers voort uit een achterliggend basisprobleem: waar staat CD&V nog voor? Het is een vraag die Coens, ondanks een manifest, een opgefrist logo en een nieuwe baseline, onvoldoende scherp kon beantwoorden.

Geen dealmakers meer

In zijn vorig jaar verschenen boek Van hol naar vol zocht ook Mahdi al een begin van antwoord. Hij wil de christendemocratie opnieuw scherper positioneren tussen de dreigende overheidsbetutteling van het socialisme (gelijkheid) en het dreigende individualisme van het liberalisme (vrijheid).

‘Een christendemocraat deelt

verantwoordelijkheid draagt voor een andere persoon. Wij zijn met elkaar verantwoordelijk voor elkaar’, vatte hij het samen in 2020 in een lezing bij het CDA, het Nederlandse Christen-Democratisch Appel. ‘Dat woord, “appel”, vind ik heel mooi’, zei Mahdi vorig jaar in een interview met De Standaard (DS 15 oktober 2021). ‘Dat vat samen wat wij zijn. Iedereen moet geappelleerd zijn om deel uit te maken van het grotere geheel. Ik roep de CD&V’ers daarmee ook op om duidelijker achter onze principes te staan.’

CD&V zal opnieuw mensen actief moeten oproepen, de gewoontestem die de partij tot nu toe rechthield, sterft letterlijk en figuurlijk uit. Sociologische veranderingen zoals de ontkerkelijking en de ontzuiling creëren geen vruchtbare bodem. Nieuwe kiezers zal de partij volgens Mahdi daarom moeten lokken met een programma dat economisch centrumlinks is en cultureel centrumrechts. Het brengt CD&V rechtstreeks in concurrentie met Vlaams Belang en Vooruit, twee partijen die in meer of mindere mate dezelfde mix voor ogen hebben. Ook de N-VA is soepel genoeg om zich als warme gemeenschapspartij in de etalage te zetten. Het wordt een titanenwerk om daar een unieke, christendemocratische positie te vinden. Toch is de vervelling naar een meer ideologisch aangedreven aanbodspartij onvermijdelijk én de logica zelve op een moment dat de electorale krimp zo groot is. De shift is evenwel monumentaal in de Vlaamse politieke geschiedenis, waarin de christendemocraten bovenal dealmakers van de macht waren. In 2014 legde Beke samen met Charles Michel (MR) de fundamenten van de federale Zweedse regering. In 2019 was de toetreding tot de Vivaldi-regering nog een illustratie van het feit dat CD&V, als het erop aankomt, de stabiliteit van het bestuur garandeert of, pejoratiever uitgedrukt, altijd voor de macht kiest.

Uit de regering?

Dat tijdperk lijkt evenwel voorbij, in het volle besef dat vasthouden aan de macht de ondermijning ervan betekent. Beke werd het gezicht van die wetmatigheid. Het leidt zelfs bij een deel van de partij tot de oproep om uit de federale Vivaldi-regering te stappen, een voor christendemocraten haast incivieke oproep.

Ze illustreert hoe diep de angst voor de afgrond is. In Vlaanderen vertaalt het zich in de voor CD&V’ers al even opvallende neiging om terug te komen op het gesloten stikstofakkoord. ‘Opnieuw onszelf pijn gedaan, en waarvoor?’, trilt het door de geledingen van de partij, zeker lokaal. Een rondvraag bij alle Limburgse CD&V-burgemeesters legde deze week een peilloze frustratie bloot over ‘Brussel’. Haast niemand wilde al garanderen in 2024 onder de CD&V-vlag naar de kiezer te willen trekken. Nog meer dan slechte peilingen was dát de motie van wantrouwen te veel. De lokale vraag aan de partijtop: schrijf een duidelijk verhaal en leg het in begrijpelijke woorden uit. ‘Goed besturen’ lijkt daarbij geen voldoende onderscheidende eigenschap.

De doctrine van Bouchez

Dat nieuwe christendemocratische verhaal schrijven, terwijl je gebonden bent aan twee regeerakkoorden – die elkaar dan nog op punten tegenwerken – lijkt tegen 2024 bijzonder moeilijk. Ideologische herbronning dreigt telkens te botsen met het gesloten compromis.

Vraag maar aan Egbert Lachaert, die als Open VLD-voorzitter het liberale vuur weer moet laten opflakkeren, maar daarbij op soortgelijke moeilijkheden stuit. De vraag die finaal voorligt voor Mahdi, is of de partij nog denkt te kunnen scoren met de resultaten van de Vlaamse en federale regering. Op dit moment draaien die niet op zo’n manier dat succes verzekerd is. Het alternatief is dat CD&V de doctrine van Bouchez omarmt. Belangrijker dan het akkoord liet MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez al optekenen, is duidelijk maken aan de kiezer dat je tot het uiterste hebt gestreden voor je idealen – die je dan wel moet hebben. Waarna de kiezer alsnog het geruzie kan afstraffen. Het is een duivels dilemma waar Mahdi voor staat.

JanFrederik Abbeloos

Een nieuw christendemocratisch verhaal schrijven, terwijl je gebonden bent aan twee regeerakkoorden lijkt tegen 2024 zeer moeilijk