Waarom (voorlopig) niemand geeft om het klimaat
Zowel Vooruit als CD&V wil zich streng tonen op migratie. Tom Naegels denkt dat de N-VA en Vlaams Belang zo verder naar rechts zullen opschuiven op het klimaat.
criminaliteit, lgbti-kwesties, mobiliteit, de Europese Unie, burgerparticipatie …
In bijvoorbeeld de VS leiden al die thema’s inderdaad tot polarisatie. Maar bij ons? De vraag is of die sociaal-culturele as niet gewoon ‘migratie-as’ moet worden genoemd. Als Mahdi of Conner Rousseau hun partijen cultureel rechts willen profileren, dan bedoelen ze niet dat ze abortus illegaal willen maken, of de scholen willen verbieden les te geven over homoseksualiteit. Ze hebben het uitsluitend over samenleven met mensen met een niet-Europese achtergrond. Geen enkel ander sociaal-cultureel thema heeft dezelfde kracht om kiezers onmiddellijk kamp te doen kiezen.
Ook het klimaat niet. De Stemming 2022 peilde nochtans naar de houding van de Vlaamse kiezers tegenover de twee thema’s, ‘omdat ze beide belangrijk zijn, hoogstwaarschijnlijk nog lange tijd de politiek zullen beheersen, het ene eerder links en het andere eerder rechts is, ze beide op de nieuwe breuklijn liggen, ze alle twee aanleiding hebben gegeven tot de oprichting, of ten minste de doorbraak, van nieuwe partijen (Groen en Vlaams Belang)’.
Goed, maar je ziet meteen dat ze niet in dezelfde gewichtsklasse spelen. Gevraagd naar het grootste probleem in België noemt slechts 4 procent het klimaat, tegen 11 procent migratie
(DS 5 mei). Als de vraag wordt gesteld of de overheid harder moet optreden om het migratie- en klimaatprobleem op te lossen, dan is het antwoord over migratie een overtuigend ‘ja, veel harder!’, terwijl dat over klimaat kan worden samengevat als: ‘Boh, jjjaaa, maar ça va als het niet uitkomt.’ En ja, Groen en Vlaams Belang hebben elk het ‘issue ownership’, zoals dat heet, maar ook daar kun je moeilijk spreken van een evenwicht. Groen blijft in de peiling een partijtje van 9,4 procent, terwijl Vlaams Belang op 22,9 procent peilt.
Dat blijft merkwaardig. De bedreiging die uitgaat van de klimaatverandering, is objectief groter. Het is ook niet dat de Belgen zich daar niet bewust van zijn. De dienst Klimaatverandering van de federale overheid heeft net de resultaten van zijn (vijfde) publieksbevraging gepubliceerd, en daaruit blijkt dat 78 procent van de Belgen zich er zorgen over maakt. 59 procent antwoordt ja op de stelling ‘Klimaatverandering is een ernstig verschijnsel dat een bedreiging vormt in mijn dagelijks leven’. 61 procent wil dat de EU tegen 2050 klimaatneutraal is. (Voor u zegt: ‘Ja, de Walen zeker!’ – nee, Vlamingen antwoorden vaker bevestigend.)
De tegenstelling tussen die peilingen is minder groot dan je zou denken. De hoge scores zie je vooral als mensen akkoord moeten gaan met algemene stellingen. Zodra het gaat over maatregelen die ingrijpen in het eigen leven, krabbelen ze terug. Een grote meerderheid vindt dat hij zelf nu al genoeg doet voor het klimaat. Het zijn vooral ‘de industrie’ en ‘het vrachtvervoer’ die inspanningen moeten doen, niet ‘het personenvervoer’ of ‘de gezinnen thuis’. Een CO2-heffing op vliegen, dat zien de Belgen nog zitten, maar niet op benzine of op het energieverbruik thuis.
De enige manier om als partij succes te boeken door je te profileren op klimaat, lijkt me door je te uiten als tegenstander
Ik denk dat dat verklaart waarom migratie wel een politiek wervend thema is om je als partij op te profileren, en klimaatverandering niet. Kiezers beseffen dat voor beide een oplossing moet komen. Maar in het geval van migratie moeten ze daar niets voor doen. Het probleem ligt bij de migranten, en zolang de kiezer zelf geen migrant is, kan die akkoord gaan met alle voorgestelde maatregelen, want hij zal die niet moeten naleven. Vindt u dat nietwesterse migranten onze gewoontes moeten overnemen? Natuurlijk!
In de klimaatkwestie is dat anders. Daar moet de kiezer ook zelf de maatregelen uitvoeren waarvoor hij pleit. En dan gaat hij met zijn voeten slepen.
De enige manier om als partij succes te boeken door je te profileren op klimaat, lijkt me dan ook door je te uiten als tegenstander. Dan kun je opnieuw tegen je kiezer zeggen: jij doet niets verkeerd. Je ziet dat de twee Vlaams-nationalistische partijen aan het uittesten zijn of die strategie werkt. N-VA-voorzitter Bart De Wever publiceerde deze week nog een inktzwarte tirade tegen ‘de dagelijkse stroom aan ecofundamentalistische en woke provocaties’, waarin hij waarschuwde voor ‘burgerlijke onrust en zelfs ideologische geweldpleging’ als die onuitstaanbare groenen niet snel stoppen met groen te zijn. De voorbeelden die hij gaf, leken me nogal anekdotisch en onbenullig, maar in zijn verhaal werden autochtone progressieven een soort vreemdelingen, moslims, die als u niet oplet, zullen eisen dat u zich aanpast aan hún cultuur.
In andere landen waar het nationalisme sterk staat, zoals de VS, werkt die strategie. Als zowel Vooruit als CD&V zich straks even migratiekritisch toont als de N-VA en Vlaams Belang, dan ligt het politiek-strategisch voor de hand dat ook die laatste twee dat stapje verder zetten.