Kostprijs energiesteun aan gezinnen loopt snel op

Sinds begin 2021 genieten dubbel zoveel gezinnen een verlaagd, sociaal energietarief. De overheid past het verschil bij, maar door de fors opgeschoten energiekosten, kost dat de staat ondertussen flink wat meer dan ingeschat.

Gezinnen en personen met een laag inkomen krijgen in ons land automatisch een sociaal energietarief aangereikt, een erg laag tarief voor elektriciteit en aardgas, zodat de energiefactuur betaalbaar blijft. In 2020 ontvingen volgens de federale overheidsdienst Economie 424.000 gezinnen automatisch dat tarief, zo’n 8,5 procent van alle Belgische gezinnen.

Vroeger gold het tarief alleen voor mensen met een bepaald statuut, bijvoorbeeld diegenen die een leefloon ontvingen. Maar als maatregel om mensen te ondersteunen die moeilijkheden ondervonden als gevolg van de coronacrisis werd beslist dat vanaf februari vorig jaar iedereen met een bruto-inkomen van minder dan 1.640 euro per maand recht heeft op dat tarief. Daarbij zijn heel wat gepensioneerden en alleenstaanden, waardoor het aantal gezinnen dat die steun kreeg naar 871.000 steeg. Dat aantal is ondertussen opgelopen tot 880.024.

Die uitbreiding is niet gratis en kostte de overheid fors meer dan voorzien. Uit het nieuwste kwartaalrapport van de federale energiewaakhond Creg blijkt dat de verhoogde tegemoetkoming sinds de start in februari 2021 tot het voorlopige einde in september dit jaar in totaal 865 miljoen euro zal kosten. Voor de 11 maanden in 2021 ging het om 265 miljoen euro. Maar onder meer door de oorlog in Oekraïne zijn de energieprijzen zo fel gestegen dat de bijpassing dit jaar al meer dan het dubbele zal kosten dan vorig jaar. Van januari tot en met september loopt de factuur op tot zelfs 600 miljoen euro.

293 miljoen meer

Opvallend in het rapport is ook dat de overheid de kosten fors lager had ingeschat. Voor de kosten in 2021 was slechts 176 miljoen euro gebudgetteerd. Voor 2022 was dat 396 miljoen euro. In totaal blijkt de energiefactuur voor de overheid maar liefst 293 miljoen euro hoger te liggen dan aanvankelijk gebudgetteerd. Deze kosten bevatten voor alle duidelijkheid niet de extra kosten van de groep die niet onder de verhoogde tegemoetkoming valt.

Het kabinet van staatssecretaris van Begroting en Consumentenbescherming Eva De Bleeker (Open VLD) wijst erop dat de prijzen volatiel zijn, maar dat ‘in de aanpassing van de begroting al rekening wordt gehouden met die kosten’.

Verlenging

Is de maatregel houdbaar als de prijzen zo hoog blijven? ‘Het sociaal tarief is de meest doeltreffende maatregel om de meest kwetsbaren te beschermen tegen hoge prijzen’, zegt minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen). ‘Onderzoek toont dat nergens anders dan in België de meest kwetsbaren zo goed worden beschermd. Dit is de beste schokdemper.’

De minister pleit om die reden om de verhoogde tegemoetkoming structureel te maken, ook na september. ‘Natuurlijk is een doorgedreven renovatie van woningen noodzakelijk omdat dat structureel de beste oplossing is. Energierenovatie is een regionale bevoegdheid, maar in de tussentijd laten wij deze mensen niet in de steek.’

Dat de kosten voor de overheid zo fel stegen, betekent dat wie (net) geen recht heeft op het sociaal tarief, vermoedelijk ook een fors hogere energiefactuur te betalen heeft. Begin maart bepleitte de PS in de Kamer nog dat de middenklasse recht zou krijgen op het sociaal tarief.

‘Tot nu toe deed vicepremier Dermagne (PS) op de regeringstafel geen voorstellen hierover. Het is dus niet mogelijk om uitspraken over de haalbaarheid te doen’, aldus De Bleeker, die de verhoogde tegemoetkoming als tijdelijk ziet en zich ervoor hoedt de vraag naar energie structureel te subsidiëren. Ze pleit voor investeren in meer energie-efficiëntie en een omslag naar meer hernieuwbare energie om minder kwetsbaar en afhankelijk te zijn.

Intussen zijn er ook voorstellen – ook vanuit de Creg – om niet de leveranciers, maar de energieproducenten te belasten op overwinsten. Zo bleek recent dat de kerncentrales Engie in drie maanden ruim een half miljard euro winst opleverden.

‘Onderzoek toont dat nergens anders dan in België de meest kwetsbaren zo goed worden beschermd’

Tinne Van der Straeten

Minister van Energie