Waarom het elitaire Davos meer dan ooit nuttig is
Laten we even terugspoelen naar januari 2020. Op het Wereld Economisch Forum in het Zwitserse Davos zuigen twee tegenpolen alle aandacht naar zich toe. Klimaatactiviste Greta Thunberg leest de verzamelde wereldleiders de levieten, Donald Trump wuift haar ‘onheilsprofetieën’ weg. Op de jaarlijkse hoogmis van de globalisering is er zich nog niemand van bewust dat in China een nieuw virus rondwaart dat enkele maanden later de hele wereld in lockdown zou plaatsen. Ook het Wereld Economisch Forum zou twee jaar alleen virtueel doorgaan.
Deze week treffen zo’n 2.500 van de invloedrijkste politici, ceo’s, wetenschappers en vertegenwoordigers van de civil society elkaar opnieuw in levenden lijve in Davos. Ze zullen er lucratieve deals sluiten en hun geloof herhalen dat liberalisering en internationale handel hét antwoord zijn op globale uitdagingen zoals de klimaatveranderingen, pandemieën en ongelijkheid. Toch is het een heropstart in mineur. De machtigste regeringsleiders van het Westen hebben forfait gegeven: Joe Biden, Emmanuel Macron, Boris Johnson… De Chinese machthebbers zitten door corona vast. En Poetin en zijn oligarchen zijn niet welkom.
Maar vooral heeft het geloof in de globalisering als pad naar welvaart, samenwerking en vrede een stevige deuk gekregen. Rusland bracht de oorlog terug naar Europa. De idee dat autocratieën dankzij vrije handel tot vrije democratieën zouden evolueren, is een illusie gebleken. Ook China wordt repressiever en wereldwijd spiegelen autoritaire leiders zich aan dat voorbeeld. Ondertussen drijft de verstoring van de handelsstromen de prijzen van grondstoffen, energie en basisvoedsel omhoog. Voor miljoenen mensen dreigt hongersnood, terwijl de kloof tussen arm en rijk nog extremer wordt. Elke opstand en revolutie zijn vanuit een lege maag voortgekomen.
Het Europese antwoord op de Russische agressie en de Chinese assertiviteit is ‘strategische autonomie’. Terecht wil de EU niet langer chanteerbaar zijn door een Russisch regime dat de internationale rechtsorde zo flagrant met voeten treedt. Vanuit de VS wordt de druk opgevoerd om de westerse economieën ook van de Chinese te ontkoppelen. Daar wordt het al moeilijker manoeuvreren. Wanneer slaat strategische autonomie om in economisch nationalisme?
Davos is niet de plek om wereldproblemen te tackelen. Daarvoor is de conferentie te elitair, te doordrongen van eigenbelang, te gespeend van democratische legitimiteit en te naïef in haar vertrouwen in vrijhandel. En tegelijk is Davos meer dan ooit nuttig. Want als rivaliserende machtsblokken elk gemeenschappelijk belang verliezen, zal de wereld zeker niet veiliger worden.
De idee dat autocratieën dankzij vrije handel tot vrije democratieën zouden evolueren, bleek een illusie