Een fauna- en florahemel, diep onder de grond
In een recent ontdekt zinkgat in de jungle van Zuid-China leven waarschijnlijk talloze nog onontdekte dieren. Ook kunnen er unieke planten voorkomen. ‘Je stapt een tijdcapsule in.’
Het met jungle bedekte karstgebergte van Leye, een gebied in het zuiden van China, is oogverblindend. Bezoekers worden getrakteerd op grillige rotsformaties van kalksteen (karst), canyons en subtropisch woud zo ver het oog reikt. Biologen die de soortenrijkdom in kaart brengen, hebben er een flinke kluif aan. En het einde is niet in zicht. Waarschijnlijk herbergen grote zinkgaten in de jungle ook nog talloze onontdekte soorten planten en dieren.
Deze maand waagde een team Chinese speleologen zich aan een afdeling van zo’n 150 meter in een recent ontdekt zinkgat, een zogenaamde tiankeng, wat in het Mandarijn ‘hemelse put’ betekent. De benaming is niet slecht. Na een afdaling die vier uur in beslag nam, zetten de onderzoekers voet op een terrein van zo’n zes à zeven voetbalvelden groot, waar mogelijk nooit eerder mensen zijn geweest. Waarschijnlijk leven er organismen die nergens anders voorkomen. Een onaardse ervaring.
Schouderhoge varens
Tot nu toe zijn er dertig van dit soort grote diepe tiankengs gevonden in het zuiden van China. Ze ontstaan doordat regen- en grondwater in de loop van miljoenen jaren kalkgesteentes uithollen. Het water is licht zuur omdat het koolstofdioxide bevat, en knabbelt daardoor aan de rotsen. Grotten die zo ontstaan, kunnen instorten, waarna er diepe gaten in het landschap achterblijven. Met geavanceerde aardobservatiesatellieten wordt het steeds makkelijker om de gaten in het regenwoud te ontdekken.
De put waar speleologen deze maand in afdaalden, is een van de grotere. Hij is ecologisch interessant, omdat hij zo gevormd is dat nog aardig wat zonlicht de bodem bereikt. Expeditieleider Chen Lixi van het Instituut voor Karst Geologie in China, liet aan het Chinese staatspersbureau Xinhua weten dat hij omringd was door schouderhoge vegetatie (met name varens) en dat er ook bomen groeiden tot wel 40 meter hoog. ‘Het zou me niet verwonderen als er in deze grotten dier- en plantensoorten worden aangetroffen die tot nu toe nooit door de wetenschap zijn beschreven’, stelde Chen.
Dat zou ook bioloog Lee Grismer van La Sierra University in de VS niet verbazen. Hij is gespecialiseerd in dieren die leven in de krijtrotsgebieden van ZuidoostAzië. Dergelijke kuilen of grotten herbergen volgens hem vooral unieke soorten die weinig mobiel zijn, en dus niet uit de tiankengs kunnen ontsnappen. ‘Denk aan allerlei geleedpotigen, amfibieën, reptielen en kleine zoogdieren.’ Zelf heeft hij al aardig wat nieuwe gekko’s ontdekt in Zuidoost-Azië. Vrijwel elk type karstlandschap herbergt zijn eigen specifieke gekkosoorten, aldus de Amerikaan. Dat zal in die grotten niet anders zijn, redeneert hij. ‘Een team biologen zou zo snel mogelijk moeten afdalen om de soortenrijkdom in kaart te brengen, zodat we weten hoe goed het gebied beschermd dient te worden.’
Toevlucht bij droogte
Over de ecologie in de Chinese zinkgaten is nog maar weinig bekend. Maar alleen al het feit dat de plekken zo geïsoleerd zijn, maakt ze interessant. ‘Het zijn een soort tijdcapsules waarin je stapt’, zegt botanist Oliver Wilson van de Universiteit van Reading in Engeland. ‘Subtropische wouden worden bedreigd. Door menselijk ingrijpen holt de biodiversiteit sneller achteruit dan de snelheid waarmee nieuwe soorten beschreven worden. Maar die zinkgaten in China zijn tot nu toe onaangeraakt.’
Wat ook helpt, is dat die ‘tijdcapsules’ doorgaans vochtig zijn door hun diepe ligging. Periodes van droogte, die door klimaatverandering vaker kunnen voorkomen, zijn waarschijnlijk minder problematisch voor de dieren en planten die daar leven. Het klimaat is er stabieler. Mogelijk kunnen zinkgaten daarom ook fungeren als (tijdelijke) toevluchtsoorden voor dieren als zij het door de klimaatverandering moeilijker krijgen.
De bestudering van flora en fauna in grotten staat nog in de kinderschoenen. Ook Vietnam herbergt veel grotten en kuilen die van grote ecologische waarde zijn. De bekendste is Hang Son Doong,
Na een afdaling van zo’n 150 meter, zetten onderzoekers voet op een terrein van zo’n zes à zeven voetbalvelden groot. Er groeiden bomen tot wel 40 meter hoog
een grot vlak tegen de grens met Laos. Op twee plaatsen is een tunnel van de grot ingestort, waardoor er enorme gaten zijn ontstaan. Op die plaatsen, op 400 meter diepte, zijn tropische regenwouden gegroeid.
Die werden begin jaren 90 ontdekt, maar sindsdien is er slechts mondjesmaat onderzoek gedaan naar nieuwe soorten, vertelt bioloog Ho Dac Thai Hoang van Hue University in Vietnam. ‘We hebben een grote systematische studie nodig.’ Volgens hem zijn er tot nu toe slechts een paar wormsalamanders, vleermuizen, een pad en een hagedis gevonden. En enkele nieuwe planten en insecten. ‘Maar er moet meer zijn.’
In tegenstelling tot de nieuw ontdekte tiankeng in China, zijn zinkgaten in Vietnam toeristische trekpleisters. De vraag is hoelang de tijdcapsules in China intact blijven.