‘De klimaattransitie moet ook kwetsbare mensen meekrijgen’
Minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) belast een groep experts met de opdracht om gele en groene hesjes te verzoenen. ‘Mensen moeten de juiste keuze kunnen maken zonder dat ze daarvoor worden afgestraft.’
Sociale rechtvaardigheid en ecologische duurzaamheid verbinden: met die opdracht wordt een ‘Hoog Comité’ onder leiding van de professoren Bea Cantillon (UA) en Marek Hudon (ULB) het veld ingestuurd. Tegen de lente van 2023 moet dat een rapport opleveren met suggesties om kwetsbare mensen te beschermen tijdens de energietransitie en de lusten en lasten eerlijk te verdelen. Federaal minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) maakt er een speerpunt van haar beleid van. ‘De bedoeling is dat we de fouten van het verleden niet herhalen’, zegt ze. ‘Ik wil met deze conferentie anticiperen, zodat ook in een wereld zonder fossiele brandstoffen een hoge graad van sociale bescherming blijft bestaan. Iedereen moet mee zijn.’ ‘Dat beweer ik niet. Maar we moeten wel lessen trekken uit het verleden. Sommigen dachten dat ze door de reconversie van de mijnen af te wijzen, jobs en bedrijven konden redden. Dat is niet gelukt. Net zo is de kernuitstap bevestigd door de ene regering na de andere, maar is er niets gedaan om de sluiting van de kerncentrales op te vangen. Als we verder hadden gestaan in de afbouw van onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, zou de schok van de huidige energiecrisis minder heftig zijn aangekomen. De impact helemaal vermijden, zou wellicht niet mogelijk zijn geweest, maar we zouden er wel beter hebben voorgestaan. De energiecrisis is het gevolg van onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, van regimes waar we liever niet mee te maken hebben.’ ‘We kunnen zeker efficiënter omspringen met de beschikbare budgetten, door meer te focussen op de mensen die de steun echt kunnen gebruiken. Vaak zijn maatregelen te algemeen omdat ze onder de tijdsdruk van een crisis zijn genomen. Dat is een reden te meer om al te anticiperen op nog te nemen maatregelen.’
‘We hebben een structurele aanpak nodig. We moeten het kader scheppen waardoor mensen de juiste keuze kunnen maken zonder dat ze daarvoor worden afgestraft. De regering-Michel besliste indertijd om de accijnzen op brandstoffen te verhogen, maar tegelijk sloot ze treinstations. Dat is geen rechtvaardige transitie. Je kunt niet tegelijk diesel duurder maken en verhinderen dat mensen de trein nemen. Het ene moet op het andere aansluiten.’
‘Centraal voor mij staat de vraag over de sociale zekerheid. Die is gemaakt in een industriële wereld. Maar hoe moet die eruitzien in een wereld zonder fossiele brandstoffen? Europees commissaris Frans Timmermans zegt me geregeld hoe verbaasd hij is dat Europese lidstaten zo weinig nadenken over de wijzigingen die de energietransitie op de arbeidsmarkt zal veroorzaken. Wat doe je met werknemers uit pakweg de staalindustrie in een wereld zonder fossiele brandstoffen? Wat doe je met garagisten als alle auto’s elektrisch worden? We moeten hen voorbereiden op een nieuwe wereld, via vorming en opleidingen. Alle sectoren krijgen met de energietransitie te maken. Alleen hebben wij niet de politieke cultuur om op de lange termijn, verder dan de volgende verkiezingen, na te denken.’
‘Mijn bevoegdheden zijn helemaal anders dat die van de regionale ministers. Ik lees geregeld dat politieke commentatoren zich afvragen wat ik doe. Dat zegt meer over hun gebrek aan kennis over de bevoegdheden van de federale overheid dan over wat ik wel of niet doe. Ik ben bevoegd voor de klimaatdiplomatie en ik stem af met collega’s als minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) of minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS). Ik hoop de violen in België gestemd te krijgen voor een grote conferentie in 2023, zodat ons land daar tijdens het Europees voorzitterschap van 2024 kan mee uitpakken, en de volgende regering erop kan terugvallen.’ ‘Die wordt voorbereid. De klimaatadministratie licht de duurzaamheid van de Belgische financieringsstromen door. Het resultaat is in september klaar. Ik stel intussen vragen. Moeten gerecycleerde elektro-huishoudtoestellen bijvoorbeeld niet een ander btw-regime krijgen? Die btw is al betaald bij de eerste aankoop. Hetzelfde geldt voor biovoeding. Zo moedig je mensen aan.’
‘Je kunt niet tegelijk diesel duurder maken en verhinderen dat mensen de trein nemen. Dat is geen rechtvaardige transitie’