Chirurgie is de nieuwe seks
Met Crimes of the FILM future bekroont regisseur David Cronenberg zijn oeuvre van grensoverschrijdende body horror. Dit kruipt onder de huid.
Shock in Cannes! De nieuwe film van David Cronenberg (79) is niet voor tere zieltjes. Wat had je dan verwacht? Crimes of the future is zijn eerste sciencefictionfilm sinds Existenz (1999), maar vooral een terugkeer naar de body horror, het genre dat het taboe van de huid als ultieme grens doorbreekt. Cronenberg was de ongekroonde koning van dat genre sinds de jaren 70. In de jaren 80 scoorde hij een kaskraker met The fly, waarin Jeff Goldblum gaandeweg verandert in een vlieg.
De kiem van Crimes of the future ligt zelfs helemaal in het begin van zijn carrière, toen hij een staaltje experimentele film uitbracht onder dezelfde titel. Zijn nieuwe film heeft daar verder niets mee gemeen, behalve een nevenpersonage dat centraal komt te staan: een man die kampt met een aandoening – of gave, zo je wilt – waardoor er spontaan allerlei organen in zijn buik groeien.
Enter Viggo Mortensen, die eerder met Cronenberg werkte voor zijn toegankelijkere films A histor y of violence, Eastern promises en A dangerous method. Hij speelt Saul Tenser, een soort performancekunstenaar in de nabije toekomst, waarin mensen geen pijn meer kennen. Hij laat zich op het podium opensnijden door zijn dokter/assistente Caprice, gespeeld door Léa Seydoux. Zij haalt de nieuwe, getatoeëerde organen uit zijn buik boven. Chirurgie als performancekunst.
Het is een metafoor voor de artiest of regisseur die in zijn binnenste graaft en de spontaan gegroeide, vervormde ideeën als een exhibitionist met het publiek deelt. Later in de film zullen ze de rollen omkeren, samen in een soort operatiemachine, die vormgegeven lijkt als de aliens van H.R. Giger in Alien. Mens en machine versmolten in een seksscène.
En er komt nogal wat geflipte kink aan te pas. ‘Chirurgie is de nieuwe seks’, fluistert Kristen Stewart op een receptie na afloop in het oor van Saul. Zij speelt een onderzoekster op het National Organ Registry, dat eruitziet als een politiecommissariaat uit een film noir. Het overheidsorgaan oefent controle uit op die ongebreidelde groei van menselijk weefsel, die de bemoeizuchtige overheid zorgen baart. Wat als die afwijking zomaar zou overgaan op het nageslacht? Zijn die kinderen dan nog wel mensen? De overheid ziet het als haar taak om het menselijk ras te beschermen. ‘Het is als de ontdekking van een nieuwe diersoort’, zegt de een. ‘Meer als de ontdekking van een Picasso’, zegt de ander. Wetenschap en kunst lopen vlotjes in elkaar over bij Cronenberg, die een immense, haast medische fascinatie heeft voor het menselijk lichaam.
Verloren zielen
Crimes of the future is een met opzet cryptische film, die weigert alle geheimen prijs te geven. Cronenberg stort je altijd met bitter weinig context of informatie in een volstrekt vreemde wereld. Zo begint de film met een vrouw die haar zoontje vermoordt omdat hij het plastic vuilnisbakje in de badkamer heeft opgevreten.
Om onverklaarde redenen speelt de film zich af in Athene. Flarden van Griekse letters in het straatbeeld geven de sciencefictionfilm meteen ook een antieke voorgeschiedenis. De sfeer heeft iets van Only lovers left alive van Jim Jarmusch: verloren zielen dwalend in een donkere toekomst
Crimes of the future is een met opzet cryptische film. Cronenberg stort je altijd met bitter weinig context of informatie in een vreemde wereld
die alleen maar nacht lijkt te kennen. Het is een wereld in verval, geobsedeerd door het menselijk lichaam.
‘Tegenwoordig wil iedereen performancekunstenaar worden’, klinkt het. Nabije toekomst, maar hoever zijn we daarvan af? Vandaag al hebben mensen hun lichamen met tattoos tot canvassen gemaakt. Of zie hoe mensen zichzelf met chirurgie vormgeven en heruitvinden, bijvoorbeeld – maar zeker niet alleen – bij een geslachtsverandering. De maakbare, vermaakbare mens: al een halve eeuw maakt Cronenberg daar films rond. Met Crimes of the future lijkt hij iets af te ronden. Maar het is, uiteraard, ook weer een blik vooruit. Crimes of the future lijkt een buik vol spontaan gegroeide organen van betekenis. Aan ons om ze eruit op te vissen. Scalpel!