Bommen treffen grootste zadencollectie van Oekraïne
OORLOGSSCHADE Een zadenbank in Charkov is zwaar getroffen door een bombardement. ‘Een ernstig verlies.’
oorlogsgeweld in Oekraïne heeft ook de belangrijke Nationale Genenbank voor Planten in Charkov getroffen. Daarmee is een voor de landbouw waardevolle zadencollectie in gevaar gekomen.
Oekraïne wordt wel de graanschuur van Europa genoemd. Niet toevallig is juist daar een belangrijk kennisinstituut voor gewasveredeling gevestigd.
‘Een ernstig verlies’, reageert Theo van Hintum, hoofd van de plantengenenbank van het Centrum voor Genetische Bronnen in het Nederlandse Wageningen. ‘Dit is het uitgangsmateriaal voor voedselgewassen van de toekomst. We hebben deze zaden nodig voor gewasveredeling. De genenbank van Oekraïne was de op drie na grootste in Europa, met meer dan honderdduizend verschillende zaden van oude gewassen en wilde voorouderplanten. Een zeer substantiële, belangrijke collectie.’
Van Hintum was al langer op de hoogte van het lot van de zadenbank, bekent hij: ‘We hebben er tot nog toe weinig ruchtbaarheid aan gegeven om de veiligheid van het instituut niet nog verder in het geding te brengen. Er zijn al diverse internationale initiatieven opgestart om de genenbank te helpen.’
Verkoold
Met een video die een Oekraïense agronoom vorige week online zette was de geest uit de fles. Sergej Avramenko laat precies zien wat er gebeurd is: de zaden die klaarlagen om ingezaaid te worden zijn geheel vernietigd door inslaande bommen en de daaropvolgende brand.
Moedeloos graait Avramenko met zijn hand door de verkoolde zaden. In de ruimte waar de aluminium bakken smolten door de verzengende hitte, vindt hij toch nog tarwezaden die het vuur schijnbaar ongeschonden hebben doorstaan. Maar het is de vraag of ze nog wel kiemen, zegt Avramenko teleurgesteld.
Het lijkt erop dat alleen het veldstation van de genenbank is getroffen, bevestigt ook Van Hintum. De basiscollectie, die elders gekoeld wordt bewaard, is naar verluidt ongeschonden. Onduidelijk is wat er precies verloren is gegaan, en of het onvervangbaar materiaal was.
Wakker geschud
De vernietiging van de zaden heeft de internationale gemeenschap wakker geschud om ook de rest van de Oekraïense collectie zo snel mogelijk veilig te stellen. Een deel van het zadenmateriaal is al elders ondergebracht. ‘We schatten nu zo’n 40 procent’, aldus Van Hintum. Ook in de beroemde Svalbard Wereldzadenbank op Spitsbergen, waar plantenzaden ‘voor de eeuwigheid’ bewaard worden in de permafrost, is eerder al Oekraïens materiaal opgeslagen. Volgens de databank van de WereldzadenHet bank gaat het om 2.782 zakjes met zaden, waaronder veel tarwesoorten en peulgewassen, zoals linzen, erwten, sperziebonen en kikkererwten. Dat is dus slechts een fractie van het totaal.
Volgens Van Hintum was het instituut in Charkov nog lang niet zo ver dat de volledige collectie gedekt is door duplicaten elders. ‘Dat is essentieel, zoals we nu zien in de oorlog in Oekraïne en zoals we eerder zagen in Syrië’, zegt Van Hintum.
Maar ook in vredestijd is een collectie kwetsbaar, benadrukt Van Hintum. ‘Daarom hebben wij onze gehele collectie getripliceerd op andere plaatsen.’ Deze gebeurtenis onderstreept hoe belangrijk dat is, zegt Van Hintum. ‘We moeten als een speer dat spul in Oekraïne dupliceren.’