Pacifisme is niet het antwoord
Onze onvoorwaardelijke steun, dat is het wel het minste wat we Oekraïne verschuldigd zijn, schrijft Slavoj Zizek, en daarvoor hebben we een sterkere Navo nodig.
Voor mij was ‘Imagine’ van John Lennon om de verkeerde redenen een hit. Stel je voor dat ‘de hele wereld verenigd zal leven’. Het is de snelste weg naar de hel. Wie zich, geconfronteerd met de Russische invasie, vastklampt aan pacifisme, zit gevangen in zijn eigen versie van ‘Imagine’. Stel je een wereld voor waarin spanningen niet langer opgelost worden via gewapende conflicten … Zo volhardde Europa ook in zijn ‘Imagine’, terwijl het de ogen dichtkneep voor de brutale werkelijkheid buiten zijn grenzen. Tijd om wakker te worden.
Dit slepende conflict, waarin Rusland langzaam vooruitgang boekt, heeft een duidelijk einddoel. Toen Poetin zichzelf onlangs vergeleek met Peter de Grote, waren zijn woorden veelzeggend: ‘Om leiderschap te kunnen claimen, moet ieder land, ieder volk zijn soevereiniteit consolideren. Er is geen tussenweg: ofwel is een land soeverein, ofwel is het een kolonie.’
De implicatie is duidelijk, zoals een commentator schreef: er zijn twee categorieën, de soevereine staat en de veroverde. In Poetins imperialistische visie valt Oekraïne onder de laatste categorie. Zoals blijkt uit officiële verklaringen vallen ook Bosnië en Herzegovina, Kosovo, Finland en de Baltische staten daaronder. En uiteindelijk Europa zelf.
Poetin toelaten ‘geen gezichtsverlies te lijden’? We weten wat dat betekent: geen compromis in de Donbas en vrije baan voor zijn keizerlijke ambitie. Die ambitie moeten we onvoorwaardelijk verwerpen. De hele wereld wordt bedreigd door dezelfde catastrofes en we bevinden ons allemaal ‘tussenin’, niet in een soeverein land en niet onderworpen. Het is je reinste waanzin om aan te dringen op volledige soevereiniteit terwijl de aarde opwarmt.
Maar Rusland negeert de klimaatverandering niet. Waarom zoveel woede over Scandinavische landen die lid willen worden van de Navo? De controle van de Arctische doorvaart, dat is wat er op het spel staat. Door de ontwikkeling van China, Japan en Zuid-Korea zal de belangrijkste transportroute ten noorden van Rusland en Scandinavië lopen. Dat is het strategische plan van Rusland om te profiteren van de klimaatopwarming: de belangrijkste route ter wereld controleren, Siberië ontwikkelen en Oekraïne onder de knoet houden. Rusland krijgt dan zo’n groot deel van de voedselproductie in handen dat het de hele wereld kan chanteren. Dat is de economische realiteit achter Poetins imperialistische droom.
Kissinger en Chomsky in bed
Wie pleit voor minder steun aan Oekraïne en meer druk om het land aan de onderhandelingstafel te krijgen, met inbegrip van pijnlijke territoriale toegevingen, haalt altijd het argument aan dat Oekraïne geen oorlog kan winnen tegen Rusland. Dat is misschien waar, maar net daarin ligt de grootsheid van het Oekraïens verzet: het riskeert het onmogelijke en tart pragmatische berekeningen. Het minste wat we de Oekraïners verschuldigd zijn, is onze volwaardige steun en daarvoor hebben we een sterkere Navo nodig – maar niet als verlengstuk van het Amerikaans beleid.
Door de Amerikaanse strategie om terug te slaan via Europa, wordt Europa zelf het slagveld tussen de VS en Rusland, wat kan uitdraaien op een compromis ten koste van Europa. Er zijn twee manieren om daaraan te ontkomen: spelen met neutraliteit – dat is vragen om problemen – of een onafhankelijke speler worden.
Terwijl stemmen op links betogen dat de oorlog vooral in het belang is van het industrieel-militaire complex van de Navo, is dit hun ware boodschap aan Oekraïne: jullie zijn dan wel het slachtoffer van een brutale agressie, maar reken niet op onze wapens, want daarmee spelen jullie in de kaart van het industrieel-militaire complex. De verwarring leidt tot vreemde bedgenoten, zoals Henr y Kissinger en Noam Chomsky. Die politieke tegenpolen – Kissinger als buitenlandminister van Republikeinse presidenten en Chomsky als leidend links intellectueel – hebben vroeger vaak gebotst, maar onlangs pleitten ze allebei voor een schikking waarin Oekraïne delen van zijn grondgebied opoffert.
Dat soort ‘pacifisme’ houdt alleen steek als we negeren dat deze oorlog niet over Oekraïne gaat, maar kadert in een poging om onze gehele geopolitieke situatie te veranderen. Het doel is de ontmanteling van de Europese eenheid, wat niet alleen de betrachting is van Amerikaanse conservatieven en van Rusland, maar ook van extreemrechts en -links in Europa.
Nog idioter is het idee dat Europa en Rusland de krachten zouden moeten bundelen tegen de nieuwe polarisatie tussen de VS en China, en een derde ‘Euraziatisch’ blok vormen geënt op de christelijke traditie, gezuiverd van liberale overdaad.
Wat zal er gebeuren als kiezers in Europa en Amerika, geconfronteerd met stijgende energiekosten en inflatie, hun appetijt verliezen voor een ‘oorlog zonder eind’? Op dat moment zal het Europese verhaal ten onder gaan, en wordt Europa de facto opgesplitst in een Amerikaanse en een Russische invloedssfeer. Europa wordt dan zelf het slagveld van een eindeloze oorlog.
Freudiaanse verspreking
Voor een oprechte linkse denker is het niet alleen onaanvaardbaar om Rusland te steunen, maar ook om het zomaar te laten bij de vaststelling dat links verdeeld is tussen pacifisten en
Een kapotgeschoten auto met witte vlag
supporters van Oekraïne, en dat die opdeling niet meer is dan een voetnoot in de mondiale strijd van links tegen het kapitalisme.
Als een land bezet wordt, is het de heersende klasse die omgekocht wordt om te collaboreren met de bezetters, zodat ze haar privileges kan behouden. De strijd tegen de bezetter wordt dan de prioriteit voor de werkende klasse.
Je kunt niet links zijn zonder achter Oekraïne te staan. Links zijn en begrip tonen voor Rusland, dat is zoals de linksen die indertijd de ‘antiimperialistische’ retoriek van Duitsland tegen het Verenigd Koninkrijk voor waar namen en in de oorlog van Duitsland tegen Frankrijk en het VK de neutraliteit verkozen.
Maakt links die fout vandaag, dan is het voorgoed uitgeteld. Betekent dat dan dat links zich domweg achter het Westen moet scharen, met inbegrip van de rechtse fundamentalisten die Oekraïne evengoed steunen?
In een speech in Dallas vorige maand, bekritiseerde ex-president George W. Bush het systeem in Rusland: ‘Ze hebben geen controleexplosieve
De Arctische route en Oekraïne controleren en met voedsel de wereld chanteren. Dat is de economische realiteit achter Poetins imperialistische droom
mechanismen, waardoor één man kan beslissen om een onrechtmatige en brutale invasie te lanceren in Irak.’ Hij herpakte zich: ‘Ik bedoel Oekraïne’, waarop hij zei: ‘of ja, Irak’, waarop het publiek moest lachen.
Twee zaken vielen op in die freudiaanse verspreking: dat de toehoorders zijn impliciete toegeving dat de Amerikaanse aanval op Irak een onrechtmatige en brutale invasie was, op gelach onthaalden in plaats van er een bekentenis van een misdaad in te zien, vergelijkbaar met de Russische invasie in Oekraïne; en hoe Bush zijn zelfcorrectie ver volgde met ‘of ja, Irak’ – wat bedoelde hij daarmee? Dat het onderscheid tussen Oekraïne en Irak er niet toe doet?
Dat mysterie verdwijnt zodra je zijn uitspraak letterlijk neemt: alle verschillen in acht genomen deed Bush wat Poetin vandaag doet, dus moeten ze allebei beoordeeld worden volgens dezelfde maatstaven.
Assange vrij
De dag waarop ik dit schrijf, heeft het VK de uitlevering van WikiLeaksoprichter Julian Assange aan de VS goedgekeurd. Zijn misdaad? Niets
anders dan de misdaden publiek maken die Bush bekend heeft met zijn verspreking. Misdaden vergelijkbaar met die van Poetin in Oekraïne. Je kunt zeggen dat WikiLeaks tientallen Amerikaanse Boetsja’s aan het licht bracht. Bush voor de rechter dagen is niet minder vergezocht dan Poetin voor een tribunaal in Den Haag krijgen. Maar het minste wat je kunt doen als je tegen de Russische invasie bent, is de vrijlating eisen van Assange.
Oekraïne beweert dat het vecht voor Europa, en Rusland beweert dat het vecht tegen de unipolaire westerse hegemonie. We moeten beide claims verwerpen. En hier wordt het onderscheid tussen rechts en links zichtbaar.
Vanuit rechts standpunt strijdt Oekraïne voor de Europese waarden tegen niet-Europese autocraten; vanuit links standpunt strijdt Oekraïne voor een vrije wereld, met daarin ook vrijheid voor de Russen zelf. Daarom klopt het hart van de ware Russische patriot voor Oekraïne.