‘Uitbreiding Oekraïne kan pas als EU er klaar voor is’
‘De Oekraïners maken zich best geen illusies’, zei de Albanese premier Rama, omdat Bulgarije de toetredingsonderhandelingen met Noord-Macedonië en zijn land gisteren bleef blokkeren.
De 27 leiders kenden gisteren het statuut van kandidaat-lidstaat toe aan Oekraïne en Moldavië, en erkenden dat de toekomst van Georgië in de EU ligt. ‘Een uniek en historisch moment’, reageerde de Oekraïense president Volodimir Zelenski. ‘Dit is een sterke boodschap aan het adres van Rusland’, zei de Franse president Emmanuel Macron.
Hoe snel de twee effectief lid zullen worden, hangt af van de snelheid waarmee ze de Kopenhagen-criteria vervullen. Maar kleine zinnetjes in de conclusies van een Europese top zijn vaak de gevaarlijkste: ‘Daarbij zal ook rekening worden gehouden met de capaciteit van de EU om nieuwe leden te absorberen’, voegden de 27 toe aan de tekst.
Al in 2019 zei Macron dat de EU eerst her vormd moet worden voor er sprake kan zijn van uitbreiding met nieuwe lidstaten. En nadat hij vorige week een bochtje had genomen over Oekraïne, beklemtoonde nu ook de Duitse kanselier Olaf Scholz dat: ‘We moeten onszelf klaarmaken voor uitbreiding, zodat we meer beslissingen kunnen nemen bij meerderheid.’ Met 27 is het moeilijk om snel beslissingen te nemen, vooral in dossiers waar unanimiteit vereist is en één land alles kan blokkeren, zoals het buitenlandbeleid.
Dat bleek gisteren opnieuw. Charles Michel en Macron hadden een bijeenkomst met de leiders van landen van de Westelijke Balkanlanden belegd voor de top, in de hoop een doorbraak te forceren over Noord-Macedonië en Albanië. Die twee landen wachten al respectievelijk sinds 2005 en 2014 op het begin van de onderhandelingen. Eerst deden Nederland, Frankrijk en Griekenland moeilijk, en nu is het de beurt aan Bulgarije. Het eist dat Noord-Macedonië de rechten van de etnisch-Bulgaarse minderheid erkent in zijn grondwet.
Volodimir Zelenski
De val van de regering in Sofia woensdagavond doorkruiste pogingen om een doorbraak te forceren en een extra succes te boeken tijdens de Balkantop. Frankrijk blijft als tijdelijk EU-voorzitter druk zetten op Bulgarije, waardoor het parlement in Sofia vandaag toch zou stemmen over een Frans plan om het dossier te deblokkeren. Maar de belofte in de conclusies om het toetredingsproces voor de landen van de Westelijke Balkan ‘te versnellen’ klonk toch cynisch.
‘Schande’
‘Het is een schande dat Bulgarije Albanië en Noord-Macedonië gijzelt, terwijl er in onze achtertuin een oorlog woedt. En de andere 26 leiders voeren een show van onmacht op’, fulmineerde de Albanese premier Edi Rama – de twee dossiers zijn aan elkaar gekoppeld. ‘Dit is een aardige plek, dit zijn aardige mensen, net als de woorden en de foto’s. Maar hoeveel aardiger zou het zijn als al die mooie beloftes zouden worden gevolgd door aardige resultaten.’ En Rama had een waarschuwing voor de Oekraïeners: ‘Het is een goede zaak om het statuut van kandidaat-lid te krijgen, maar jullie maken zich best geen illusies.’
De hervormingen die Oekraïne, Moldavië, Georgië en de Balkanlanden nog moet doorvoeren, zullen veel standvastigheid en tijd vergen. Maar hetzelfde geldt voor de interne hervormingen om de EU klaar te maken voor de uitbreiding met nieuwe leden, om te
beletten dat de hele machinerie stilvalt. Een veto laten vallen is niet vanzelfsprekend.
Die traagheid leidt tot frustratie en moeheid bij de politici en de bevolking van die lidstaten, én fnuikt de geopolitieke ambities van de EU. Daarom bespraken de 27 leiders voor de eerste keer het idee van Macron om die lange periodes te overbruggen via de oprichting van een politieke gemeenschap met ‘alle Europese landen met wie we nauwe relaties hebben’. Het doel is om ‘de veiligheid, stabiliteit en voorspoed op het Europese continent te versterken’. Het zou zo niet alleen openstaan voor Oekraïne, Moldavië, Georgië en de Balkan, maar ook voor het Verenigd Koninkrijk, Zwitserland en Noorwegen.
Rama en de Servische premier Aleksandar Vucic reageerden alvast heel positief, op voorwaarde dat het geen vervangmiddel wordt voor toetreding. Dat beloofden de 27 met deze aardige woorden: ‘Dit zal bestaande instrumenten, en meer bepaald het uitbreidingsbeleid niet
‘Dit is een uniek en historisch moment’ President van Oekraïne