‘Zelfs als het licht groen is, komen auto’s en trams van overal’
Gevaarlijke kruispunten heraanleggen blijft in Brussel een werk van lange adem, zelfs na een ongeval. En dat met almaar meer fietsers in de hoofdstad.
Het IJzerplein in hartje Brussel is berucht. Bij de duizenden automobilisten die er dagelijks in de file staan, en zo mogelijk nog meer bij voetgangers en fietsers die het kruispunt regelmatig trotseren. ‘Razend gevaarlijk is het hier’, zegt Agnes Quackels. ‘Zelfs als voor ons het licht op groen springt, blijven er auto’s en trams van overal komen.’
Dat kan slecht aflopen. Een week geleden werd een fietser op het IJzerplein aangereden door een buschauffeur van De Lijn. De vrouw verkeerde aanvankelijk in levensgevaar, volgens het parket is haar toestand gestabiliseerd.
Het ongeluk komt niet uit de lucht vallen. Zo ver als de digitale krantenarchieven teruggaan, staan daar berichten in over dodelijke ongevallen op het IJzerplein. Toch duurde het nog tot 2017 voor de Brusselse regering, met Pascal Smet (Vooruit) als minister van Mobiliteit, een architectuurwedstrijd uitschreef voor een heraanleg. Vijf jaar later moet de schop nog altijd de grond in.
Drie maanden geleden diende wegbeheerder Brussel Mobiliteit de aanvraag in voor een bouwvergunning. Het ‘nieuwe’ IJzerplein krijgt fietspaden, meer groen en grotere wandelzones, al zullen slechts enkele van de negentien rijstroken die er vandaag bijeenkomen worden ‘geknipt’. De nabijgelegen Sainctelettesquare krijgt een passerelle voor fietsers.
Wachten op personeel
De vraag blijft wanneer de werken van start gaan. ‘We hopen de bouwvergunning dit jaar te krijgen, om de werkzaamheden binnen een jaar te laten starten’, zegt Elke Van den Brandt, Brussels minister van Mobiliteit (Groen).
Bij haar aantreden in 2019 noemde Van den Brandt verkeersveiligheid een ‘absolute prioriteit’. Ze maakte in 2021 van bijna het volledige Brussels Gewest een zone 30. Het verklaart mogelijk waarom het aantal verkeersdoden in Brussel vorig jaar de helft lager uitviel (acht) ten opzichte van het jaar daarvoor (zestien) – al vielen de eerste drie maanden van dit jaar wel vier verkeersdoden. Ook de lijst met dertig zwarte kruispunten die Brussel in 2015 identificeerde,
Elke Van den Brandt (Groen) slinkt gestaag.
Maar wat het IJzerplein betreft, blijft het voorlopig bij plannen. Van den Brandt wijt dat onder meer aan een ‘historisch personeelstekort’ bij Brussel Mobiliteit, wat complexe projecten allerminst vooruithelpt. ‘Intussen staan er een vijftigtal vacatures open. Als die ingevuld zijn, zullen de zaken hopelijk sneller gaan.’
Ambtenaren op de rem
Burgerbewegingen nemen daar geen genoegen mee. Ze wijzen erop dat het aantal fietsers in Brussel tussen 2019 en 2021 bijna verdubbelde, maar dat veel Brusselse wegen en kruispunten levensgevaarlijk blijven. ‘In Parijs pakken ze zulke zwarte punten provisoir aan met plastic paaltjes, tot de bouwvergunning rond is’, zegt Pieter Fannes van Heroes For Zero, een Brussels burgercollectief dat strijdt voor nul verkeersdoden. ‘Dat heeft die stad in een paar jaar veranderd.’
Ook Van den Brandt noemt zich een voorstander van een snellere aanpak met tijdelijke maatregelen. Van de ambitie om jaarlijks vijftig ‘microprojecten’ uit te voeren, kwam volgens Fannes maar weinig in huis. ‘Elk jaar levert Brussel Mobiliteit er een tiental op. Ver onder de ambitie.’ Van den Brandt hoopt het tempo op te krikken. ‘Zelfs voor tijdelijke aanpassingen is vaak een vergunning nodig’, legt ze uit. ‘Binnen de regering is er een akkoord om die regel te versoepelen.’
De samenwerking tussen het kabinet-Van den Brandt en Brussel Mobiliteit loopt niet altijd even vlot. Bij de wegbeheerder staan ambtenaren al eens op de rem bij de uitvoer van tijdelijke projecten, omdat het extra werk verloren gaat na een definitieve heraanleg. Ook tegen conflictvrije kruispunten is er weerstand bij de wegbeheerder, omdat die tot meer files zouden leiden. ‘Elke ambtenaar mag natuurlijk een eigen visie hebben, maar uiteindelijk moeten zij uitvoeren wat is beslist’, zegt Van den Brandt.
Brussel Mobiliteit bestudeert nu het ongeval op het IJzerplein en kan daarna met aanbevelingen komen. Er is alvast besloten om ten laatste op 15 juli de verkeerslichten voor fietsers zo te regelen dat die conflictvrij kunnen oversteken. ‘Door het personeelstekort moeten we iedereen zo optimaal mogelijk inzetten’, zegt Inge Paemen van Brussel Mobiliteit.
Daarnaast kijkt Van den Brandt naar het nieuwe circulatieplan dat Brussel binnen twee maanden invoert, omdat daarmee al een kleine ‘knip’ wordt gerealiseerd. ‘De bouwvergunning aanvragen voor de definitieve heraanleg was al een enorm traject. Ik ben blij dat dat gelukt is. Al zal het nog enkele jaren duren voor alle werken af zijn.’
‘Ambtenaren mogen een mening hebben, maar uiteindelijk moeten ze uitvoeren wat beslist is’ Brussels minister van Mobiliteit