De Navo-top waar Rusland noch China blij mee zal zijn
De Russische invasie van Oekraïne heeft de Navo bruusk uit haar winterslaap gehaald. Volgende week zal het militaire bondgenootschap zijn grootste militaire inhaalbeweging sinds het einde van de Koude Oorlog bekendmaken.
De Navo-top die volgende week in Madrid plaatsvindt, stond al lang met rood aangestipt in de agenda van de westerse leiders. De militaire alliantie zou er haar nieuwe strategische concept voor de volgende tien jaar bekendmaken. Daarover was vorig jaar al hard nagedacht op de top in Brussel, de eerste van de Amerikaanse president Joe Biden. Na de disruptieve Trump-jaren werden de trans-Atlantische banden weer aangehaald. Alle neuzen stonden weer min of meer in dezelfde richting. Qua militaire uitdagingen kwam China voor het eerst in het vizier van de alliantie. De leiders noemden het land ‘een systemische uitdaging voor de fundamentele waarden van het bondgenootschap’. Welk antwoord ze daarop moesten geven, was nog niet duidelijk. Dat zou worden beslist tegen Madrid.
Maar toen besloot Vladimir Poetin Oekraïne binnen te vallen en veranderde alles. ‘China zal nog altijd prominent aanwezig zijn in het concept. In straffe bewoordingen bovendien, ze zullen daar niet mee kunnen lachen. Maar het is duidelijk dat de meeste aandacht naar Rusland zal gaan’, zegt een hoge Navo-diplomaat. ‘In Madrid zal het bondgenootschap duidelijk maken hoe het zich zal aanpassen aan deze nieuwe realiteit. Dat wordt een radicale aanpassing.’
Dat zal al meteen duidelijk worden op de openingszitting, woensdagochtend. Daar zal de Oekraïense president Volodimir Zelenski de dertig leiders toespreken. Een tijdje was er sprake van dat Zelenski persoonlijk op de top aanwezig zou zijn, maar helemaal zeker is dat nog niet. Wat wel vaststaat, is dat hij de bondgenoten zal vragen om de wapenleveringen niet te laten slabakken. ‘De Navo gaat er nog altijd van uit dat Poetin niet zal stoppen voor hij Oekraïne helemaal op de knieën heeft, inclusief Kiev’, zegt een diplomaat. ‘Dat betekent we rekening houden met een lange oorlog.’ Rusland zal zich in elk geval nooit neerleggen bij een nederlaag in Oekraïne en bij een Russische overwinning bestaat de kans dat het Kremlin zijn pijlen zal richten op andere landen.
Diplomaat
De Litouwers zijn ervan overtuigd dat zij hoog op Poetins lijst met volgende doelwitten staan. De oplopende spanning rond de Russische enclave Kaliningrad toont dat die waarschuwingen maar beter ernstig genomen worden. Estland vreest dan weer dat Narva, een stad met veel Russischsprekenden, een doelwit wordt. De Poolse premier Mateusz Morawiecki zei vrijdag na de EU-top dat er versterking moet komen aan de Suwalki-corridor. Dat is de smalle strook land die Polen met Litouwen verbindt, en tegelijk Wit-Rusland scheidt van Kaliningrad.
Meer manschappen
Die verdere versterking van de oostflank van de Navo wordt een cruciaal onderdeel van de gesprekken. Sinds de Russische inval in Oekraïne heeft de Navo altijd gezegd dat er geen troepen naar Oekraïne zouden gaan en daar komt ook in Madrid geen verandering in. Maar de Navo-aanwezigheid in de drie Baltische staten en Polen werd wel onmiddellijk opgevoerd. Er werden vier gevechtsgroepen van telkens 1.200 soldaten gestationeerd. Een maand later kwamen er meer naar het zuiden nog eens 5.000 soldaten bij. Van de Baltische tot de Zwarte Zee staan nu ongeveer 40.000 soldaten uit verschillende Navo-landen klaar.
Maar zeker in de Baltische staten is de roep om meer manschappen groot. Zij vrezen dat de Navo op dit moment niet de capaciteit heeft om snel genoeg te reageren, mocht Rusland hen aanvallen. Versterkingen zouden te laat komen of door Rusland en Wit-Rusland – die binnen de Navo gezien worden als één battle space – worden tegengehouden.
Zij willen daarom het liefst permanent een volledige brigade van 3.000 tot 5.000 man op het grondgebied. En niet zomaar ergens weggestoken in het binnenland, maar zo dicht mogelijk tegen de Russische of Wit-Russische grens. Naar slagkracht spelen zo’n paar honderd kilometer verschil geen bepalende rol, maar de boodschap die uitgaat van een militaire aanwezigdat
‘De Navo gaat ervan uit dat Poetin niet zal stoppen voor hij Oekraïne helemaal op de knieën heeft, inclusief Kiev’
heid aan de grens, is niet mis te verstaan. Bovendien willen ze ook dat het volledige militaire spectrum vertegenwoordigd is. Niet alleen meer grondtroepen dus, maar ook schepen en vooral extra jachtvliegtuigen. Daar drong de Estse premier Kaja Kallas sterk op aan.
De jongste weken is daar veel over gesproken, onder meer op de top van de Navo-ministers van Defensie, vorige week. Zij slaagden er toen niet in om een akkoord te bereiken en dus reist de kwestie mee naar Madrid. Een permanente aanwezigheid onderhouden is geen kleine inspanning, zowel naar mensen als middelen. Voor elk van de betrokken landen is er een framework nation. Dat is het land dat ter plaatse nu al de trekker is van de Navo-aanwezigheid en waarnaar dus ook als eerste gekeken zal worden voor een opschaling. In Polen zijn dat de Verenigde Staten, in Litouwen is dat Duitsland, het Verenigd Koninkrijk dekt Estland en voor Letland gaat het om Canada.
Maar tot vorige maand hadden de Canadezen hun militaire inspanningen nog niet opgeschaald, waardoor de Letten er bekaaid vanaf dreigden te komen. Zij hielden daarom het been stijf en duwden de kwestie naar Madrid. Een bezoek van de Canadese minister van Buitenlandse Zaken aan Riga moest de Letse regering geruststellen. ‘De uitkomst zal zijn dat de Balten en de Polen een Navo-brigade krijgen, maar die zal niet permanent ter plaatse zijn. De belofte is wel dat ze permanent paraat is en in enkele uren aan de Russische grens kan staan’, aldus een betrokken diplomaat. De Balten lijken daarmee te kunnen instemmen.
Dialoog met Rusland?
Dit weekend zal ook worden gezocht naar de precieze bewoordingen die de toekomstige relatie met Rusland moeten vatten. Moet de Navo de mogelijkheid tot een dialoog op termijn openhouden of niet? Met president Vladimir Poetin lijkt dat op dit moment uitgesloten. Maar met wie dan wel? En onder welke voorwaarden? Onder meer ons land vindt het te verregaand om de deur volledig dicht te doen. Ook minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) alludeerde daar eerder al op. Het geblok‘Als keerde graan waarnaar Afrika snakt, zal Oekraïne niet uit raken zonder dialoog met Rusland. Het is geen geheim dat de landen die dichter bij Rusland liggen, daar niet van willen weten.
Een hoofdpijndossier dat daaraan gelinkt is, is de ‘liefdesrelatie China-Rusland’, zoals een Navobron het uitdrukt. ‘Hoe benoem je dat? We kunnen daar niet rond, maar het zal oppassen zijn om er niet iets van te maken dat het op dit moment nog niet is, om er dan een selffulfilling prophecy van te maken in een sleuteldocument dat tien jaar geldig is.’ Zowel diplomatieke als militaire bronnen geven aan dat er op dit moment geen signalen zijn dat er wapens en andere materiële steun van China naar Rusland zijn gegaan.
Blamage vermijden
Wat de toetreding van Zweden en Finland betreft, is er eigenlijk maar één optie. ‘We mogen dit niet laten aanslepen’, zegt een Navo-bron. er op de top geen akkoord is, is dat een publieke blamage.’ Maar Turkije staat nog altijd op de rem en zegt dat haast nergens voor nodig is. Het wil dat de Navo een uniforme lijst van terreurorganisaties hanteert. Daarop moeten volgens Ankara de Koerdische PKK en YPG, de gewapende vleugel in Syrië, staan. Er wordt hard gewerkt aan een doorbraak, maar voorlopig is die er nog niet. Erdogan wil nog altijd dat Zweden en Finland hun antiterreurwetten aanscherpen. Voorts moet Zweden hem een aantal Koerdische journalisten uitleveren, wat niet zal gebeuren.
De vraag is of er een andere manier is om de Turken overstag te doen gaan. Dat Turkije alle denkbare dossiers met elkaar verbindt, schept misschien mogelijkheden. Er lopen nog altijd Amerikaanse sancties tegen het land, omdat het Russische S-400-luchtafweersystemen gekocht heeft. Daarop werd het door de VS uit het F-35-programma geknikkerd. Maar voor de Turken zijn die industriële contracten van groot belang. Net zoals overeenstemming in Madrid over Zweden en Finland voor de rest van de Navo van groot belang is. Met name voor de Balten zou de toetreding een groot verschil maken. Ze kan de Navo een strategische diepte bieden die er op dit moment niet is. De Oostzee zou daarmee de facto een ‘Navo-meer’ worden.
De Baltische landen willen permanente brigades van 3.000 tot 5.000 man op het grondgebied. Zo dicht mogelijk tegen de Russische of Wit-Russische grens