Straks heeft elke staat zijn eigen abortusrecht, en regeert de chaos
Progressief Amerika bloedt, na het einde van 49 jaar federaal gegarandeerde abortusrechten. Abortustoerisme en -pillen moeten soelaas bieden, maar de zegedronken conservatieven willen dat afblokken. Aan staatsgrenzen dreigt chaos.
‘Als popcorn die uit een pan poft.’ Zo omschreef een getuige in The Washington Post de sfeer op een nationale conferentie van de Vereniging van Christelijke Volksvertegenwoordigers: ambitieuze ideeën om de strijd tegen abortus in zesde versnelling te schakelen, vlogen door de zaal. Conservatieve christenen die abortus als moord zien, smeden het ijzer terwijl het gloeiend heet is. Nu het Hooggerechtshof Roe v. Wade heeft geschrapt, zijn in acht staten meteen sterke beperkingen of zelfs een totaal verbod op abortus – soms zelfs bij verkrachting of incest – ingegaan. In de volgende maanden wordt dat in twintig tot dertig staten het geval.
Ex-vicepresident Mike Pence droomt al hardop van een nationaal totaalverbod. Zover is het nog lang niet. Ook na de vernietiging van het 49 jaar oude arrest blijven vrouwen baas in eigen buik in progressieve staten. In rechtse staten daarentegen hebben conservatieve politici bloed geroken. De congressen van de meeste staten zijn al in zomerreces gegaan, maar de gouverneurs van Florida, South Dakota, Indiana, Nebraska en Missouri overwegen hun volksvertegenwoordigers uit vakantie terug te roepen om strengere abortuswetten in te voeren.
Bedrijven aansprakelijk?
In Florida, waar gouverneur Ron DeSantis in april nog maar een wet ondertekende die het recht op abortus terugbracht tot vijftien weken (in plaats van ‘tot de levensvatbaarheid van de foetus’ van Roe v. Wade), ligt een wetsvoorstel klaar om die periode verder te herleiden tot zes weken. De gouverneur van South Dakota neemt geen genoegen meer met haar eigen ‘trigger law’, die sinds vrijdag automatisch de abortusrechten inperkt, en wil verder gaan. In Missouri wordt gemikt op een verankering van een radicaal verbod op abortus in de grondwet van de staat. Zo kan vermeden worden dat het Supreme Court van Missouri nog stokken in de wielen zou steken. De Republikeinen blokken ook pogingen af om het abortusverbod in conservatieve staten uit te hollen, via abortustoerisme en -pillen.
Een wetsvoorstel van Mary Elizabeth Coleman uit Missouri krijgt ook in andere staten veel aandacht. Haar plan houdt in dat wanneer een inwoner uit Missouri naar een andere staat reist voor een abortus, zijzelf en iedereen die haar adviseert of op enige wijze helpt, door medeburgers voor de rechter gedaagd kan worden. Die medeburgers zouden daarvoor een premie krijgen. Het lijkt op de omstreden ‘premiejagerswet’ die in Texas al een halfjaar van kracht is, maar dan toegepast op abortustoerisme. Daarnaast wordt gewerkt aan wetten die bedrijven aansprakelijk maken die hun werknemers abortus-reiskosten terugbetalen, zoals Starbucks, Tesla of Amazon.
Postpakketten onderscheppen
Republikeinen willen ook het gebruik van de medicijnen mifepristone en misoprostol – gemeenzaam ‘de abortuspil’ genoemd – aan banden leggen. Met zulke pillen worden al zowat de helft van de abortussen in de VS gepleegd. Verwacht wordt dat het percentage nog sterk zal stijgen. Voor arme vrouwen in conservatieve streken waar in een straal van honderden kilometers geen abortuskliniek te vinden is, vormden ze al de enige oplossing. In staten waar abortus verboden is, des te meer. Ze kunnen online een arts contacteren, die hen de pillen voorschrijft en opstuurt.
Dat verbieden lijkt moeilijk afdwingbaar. Er is zoiets als het briefgeheim. Maar als het bezit van de pillen strafbaar wordt gesteld (zoals verboden drugs), zouden politie en gerecht toch postpakketten kunnen onderscheppen bij een ‘redelijk vermoeden’. Grondwettelijk wordt dat een kluwen. De federale minister van Justitie, Merrick Garland, liet de pillen immers vrijdag goedkeuren door de federale gezondheidsdienst, en heeft bevolen dat ze in alle staten beschikbaar moeten zijn.
Abortuspillen verbieden lijkt onhaalbaar vanwege het briefgeheim, tenzij ze als drugs worden behandeld
Ook tussen aangrenzende staten dreigt chaos. Zo is het abortustoerisme tussen het zeer restrictieve Missouri en de progressieve buur Illinois gigantisch. Maar wetten van beide staten zullen elkaar weldra radicaal tegenspreken over, bijvoorbeeld, de aansprakelijkheid van de abortusarts. Sommige gouverneurs leggen de politie en het gerecht op niet mee te werken aan verzoeken van buurstaten. Dit dossier dreigt zo de samenwerking in de ordehandhaving in de VS decennia terug te werpen in de tijd.
‘Dobbs v. Jackson Women’s Health’ zal wel nooit een naam als een klok worden zoals ‘Roe v. Wade’. Het is een mondvol, en mijlpaalarresten die rechten géven aan burgers blijven traditioneel meer in de oren hangen dan uitspraken die rechten afnemen. Toch verhit het abortusarrest van vrijdag de gemoederen meer dan enig ander verdict sinds Roe v. Wade in 1973. Omdat het zoveel verandert, en de tegenpartij er zo weinig tegen kan beginnen.
President Joe Biden zegt wel dat ‘dit gevecht niet voorbij’ is, maar snel zal het toch niet gewonnen zijn. ‘Het kan een leven lang duren voor we weer staan waar we gisteren stonden’, zei Jessica Arons van de American Civil Liberties Union.
In principe zouden de Democraten doorslaggevend kunnen reageren. Het Hooggerechtshof is historisch onpopulair. Nog maar een op de vier Amerikanen vertrouwt het ongegeneerd partijdige instituut. Door omstreden Republikeinse manoeuvres is het Supreme Court ideologisch uit balans zoals nooit tevoren. Eerst saboteerden de Republikeinen een jaar lang een benoeming door de Democratische president Barack Obama, vervolgens lieten ze Donald Trump drie radicale rechters benoemen. Het gevolg: de zes conservatieve rechters (van wie alleen John Roberts zich meer om recht dan om politiek lijkt te bekommeren) leggen hun wil op aan de drie progressieve rechters, en zo aan de hele Amerikaanse bevolking.
Vier extra rechters?
‘Pack the Court!’ roepen progressieve betogers, waarmee ze bedoelen: nergens staat geschreven dat het Hooggerechtshof uit negen rechters moet bestaan. Maak er dertien van en benoem de juiste magistraten om het ideologische evenwicht te herstellen. Maar Biden is bang dat zo’n maatregel bij gematigde kiezers zou overkomen als radicaal-links en wijst die remedie af.
Een andere mogelijkheid is de beruchte filibusterregel in de Senaat af te schaffen, die het voor de meeste wetten nodig maakt om 60 stemmen op 100 te vinden en de Republikeinen de facto een blokkeringsmacht geeft. Maar door de onwilligheid van enkele Democratische senatoren, zoals Joe Manchin uit West-Virginia – in zoveel de nagel aan Bidens doodskist – is ook dat niet mogelijk. De wens om het recht op abortus in marmer te beitelen met een federale wet zal dus nog jaren ijdele hoop blijven.
Wetgevend kunnen de Democraten alleen op staatsniveau iets doen: ze kunnen in ‘hun’ staten abortus grondwettelijk verankeren. Maar wat dan met de meisjes en vrouwen in conservatieve staten – ook vaak arme staten waar seksuele opvoeding en anticonceptie moeilijk te vinden zijn?
Veilige havens
Gavin Newsom, de Democratische gouverneur van Californië, heeft zijn staat uitgeroepen tot veilige haven voor zwangere vrouwen in nood. Vrijdag ondertekende hij een wet die financiële bescherming geeft aan patiënten en artsen die in andere staten beboet worden wegens een abortus. Samen met zijn collega van Oregon verklaarde Newsom ook dat ‘niemand aan de westkust ooit zal worden uitgeleverd aan een staat met een abortusverbod’.
De solidariteit met vrouwen die een abortus zoeken, leeft. Op de sociale media wemelt het van aanbiedingen aan ‘vriendinnen uit Texas of Oklahoma’ die gratis een week ‘op vakantie’ kunnen komen aan de liberale oost- of westkust.
De wens van conservatieven om het leveren van abortuspillen te criminaliseren lijkt ook tot mislukken gedoemd: er circuleren vindingrijke methodes om de pillen via via te versturen. Toch zullen onvermijdelijk veel vrouwen tegen hun zin een kind krijgen, of hun leven in gevaar brengen.
Democratische cadeaus
Het zinvolste verzet lijkt dan ook politiek. De drie grootste proabortusorganisaties beloven alvast 150 miljoen dollar te investedossiers ren in de verkiezingscampagne voor 8 november. Ze willen mensen motiveren om op abortusvriendelijke kandidaten te stemmen: specifiek op gouverneurs en procureurs-generaal die beloven niet te vervolgen voor abortus.
Alle peilingen zetten de Democraten op zwaar verlies bij de Midterms. De kans is groot dat ze de meerderheid in beide kamers van het Congres moeten afstaan. De Republikeinen leken zegezeker met de torenhoge inflatie en brandstofprijzen, en de boodschap dat die de schuld zijn van Biden.
De Democraten krijgen nu door twee arresten – het verbod aan staten om wapendracht te beperken en de abortuskwestie – opeens onderwerpen cadeau die hun lusteloze kiezers wellicht uit hun luie stoel krijgen. Het wordt makkelijker om hun tegenstanders als fanatici af te schilderen.
Dat baart Republikeinse strategen zorgen. Ze vrezen dat vooral de abortuswoede de Democraten zal helpen op 8 november. Maar voldoende om een nederlaag af te wenden? Dat zou sterk zijn, met de economie zoals ze is.
‘Vriendinnen uit Texas of Oklahoma, kom gratis een weekje op vakantie bij ons aan de kust!’ Half verdoken abortusaanbod op sociale media