Ook in Europa is het recht op abortus in gevaar
Europa is de Verenigde Staten niet, maar dat betekent niet dat vrouwenrechten hier in steen gebeiteld zijn, waarschuwen Meron Knikman en Bieke Purnelle.
Meron Knikman & Bieke Purnelle & Meron Knikman Voorzitter Nederlandstalige VrouwenraadCodirec teur Rosa vzw & Vvoorzitter Nederlandstalige Vrouwenraadcodirec teur
Rosa vzw.
Het Amerikaanse Hooggerechtshof maakte afgelopen vrijdag komaf met het federale recht op abortus. In de Verenigde Staten zal 52 procent van de vrouwen niet langer toegang hebben tot legale en veilige abortus. Het argument van de prolifebeweging over de bescherming van het ongeboren leven klinkt wrang in een land met bitter weinig sociale bescherming, zonder moederschapsrust en betaalbare kinderopvang.
Verschillende Belgische politici spraken hun verontwaardiging of bezorgdheid uit over de feiten. Maar vanuit sommige partijen blijft het verdacht stil. Misschien omdat het gerommel en gedonder over de Belgische abortuswetgeving nog vers in het geheugen ligt en sommigen het deksel liever stevig op de pot houden?
Ter herinnering: in België is abortus wettelijk toegestaan tot twaalf weken na de conceptie. Daarna mag het alleen wanneer twee artsen het erover eens zijn dat er een ernstig gezondheidsrisico dreigt of dat het kind geboren zou worden met een ‘extreem ernstige en ongeneeslijke ziekte’.
Een bijkomende voorwaarde is de bedenktijd: zes dagen voor de geplande ingreep moet je verplicht op consultatie bij een arts om de keuze én mogelijke alternatieven te bespreken. Alleen bij dringende medische redenen kan de bedenktijd worden opgeschort.
Splijtzwam
Experts en abortuscentraijveren al lang voor een actualisering van de Belgische abortuswetgeving, een uitbreiding van de wettelijke termijn (van twaalf naar achttien weken) en een beperking van de verplichte bedenktijd, die volgens de Wereldgezondheidsorganisatie een onnodige drempel vormt. Een langere wettelijke termijn, zoals in Nederland en Groot-Brittannië (24 weken) en minder verplichte bedenktijd leiden niet tot een toename van het aantal abortussen, zoals tegenstanders vrezen, maar verlagen de drempels voor mensen die kwetsbaar zijn en het meest lijden onder strenge reproductieve regels. Want wie geld heeft, vindt elders een oplossing.
Het wetsvoorstel dat uit die nood voortvloeide, veroorzaakte morele paniek in de Kamer en blokkeerde de formatiegesprekken van 2020. Abortus is en blijft een splijtzwam tussen liberalen, sociaaldemocraten en groenen aan de ene kant en christendemocraten, Vlaams-nationalisten en uiterst-rechts aan de andere.
De afgelopen eeuw wist de feministische beweging in Europa veel vooruitgang te boeken. Vandaag is abortus in veel Europese landen een recht. Maar door een conservatieve en regressieve tendens komen verworven rechten onder vuur te liggen en wordt wetgeving vaak weer restrictiever.
De geschiedenis leert ons dat de abortuswetgeving fluctueert met de tijdgeest en reproductieve rechten nooit voorgoed verworven zijn. Zo gelden vandaag de striktste abortuswetten van Europa in precies die (excommunistische) landen waar heel wat West-Europeanen in de twintigste eeuw hun toevlucht zochten om een abortus te laten uitvoeren.
Niet alleen politiek, maar ook religie speelt een rol in de evolutie van reproductieve rechten. In Polen, op een boogscheut van België, werd abortus onlangs in vrijwel alle omstandigheden verboden. Nochtans had het land lange tijd een vooruitstrevende abortuswetgeving. Conservatieve krachten, mee aangestuurd door de regerende Partij voor Recht en Rechtvaardigheid, stuurden aan op een totaalverbod. In 2016 kwam het tot grote protesten, nadat de regering met een wetsvoorstel op de proppen was gekomen dat ‘verdachte’ miskramen wil onderzoeken.
Vrouw aan de haard
Wat zal er met onze reproductieve rechten gebeuren na de verkiezingen van 2024, wanneer rechts en uiterst rechts een meerderheid halen?
Het gesus dat Europa de VS niet is en we ons hier geen zorgen hoeven te maken, is dus nogal misplaatst. Soms wordt de soep wel degelijk zo heet gegeten als ze wordt opgediend.
De stilte van uiterst rechtse en rechtse partijen is veelbetekenend. De inperking van reproductieve rechten gaat hand in hand met ultraconservatieve ideeën over genderrollen, het kerngezin, homoseksualiteit en lgtbi-rechten. Het oertraditionele kroostrijke gezin, met moeder de vrouw aan de haard, moet en zal de hoeksteen van de samenleving zijn. Wie of wat dit ideaal in de weg staat, moet plooien. De voorzitter van een van de grootste Vlaamse partijen kondigde de zwangerschap van zijn partner aan met de hashtag ‘Nieuwkomers maken we zelf’, een verwijzing naar de complottheorie over de ‘omvolking’.
Wat zal er met onze reproductieve rechten gebeuren na de verkiezingen van 2024, wanneer rechts en uiterst rechts een meerderheid halen?
Het vrouwenlichaam is altijd al de inzet geweest in een ideologische en religieuze strijd om macht, om normen en waarden, van kledingvoorschriften en -verboden tot reproductieve rechten: controle over vrouwenlichamen is exemplarisch en symptomatisch voor democratisch falen. De grootste verliezers van dat falen zijn economisch kwetsbare vrouwen, die we zelden horen en om wie we veel te weinig geven.
Het debat over abortus is geen vrouwendingetje, noch ver van ons bed, maar een fundamenteel debat over democratie en mensenrechten, over pluralisme en vrijheid.