Waarom de gewone Sri Lankaan niet meer mag gaan tanken
De regering van Sri Lanka besliste gisteren dat alleen het openbaar vervoer en ziekenhuizen nog mogen tanken. De premier rekent op internationale steun.
1 Wat is er aan de hand in Sri Lanka?
Alleen ziekenhuizen, het openbaar vervoer en wie instaat voor voedseltransport krijgen nog brandstof. Daarnaast meldt het Wereldvoedselprogramma dat bijna een vierde van de Sri Lankanen niet zeker is genoeg voedsel te zullen hebben en dat 80 procent van de bevolking voedsel begint te rantsoeneren. Ziekenhuizen hebben een tekort aan medicatie. ‘Het is alsof de lockdown weer is ingevoerd’, zegt Linda Stabel, voorzitter van de vzw Adoptie Sri Lanka. ‘Er rijden geen auto’s’ en schoolbussen meer.’
Het brandstof- en gastekort hebben nog altijd de grootste impact op het dagelijkse leven van de bevolking. ‘Ik sprak met een tuktukchauffeur’, zegt Nalina Ratnarajah, mensenrechtenactivist bij de Zuid-Aziatische
Alliantie voor de strijd tegen armoede (SAAPE). ‘Overdag rijdt hij rond om geld te verdienen en ‘s nachts schuift hij aan in de lange rijen voor de tankstations. Hij slaapt in zijn tuktuk.’
Het tekort aan olie heeft ook gevolgen voor de stroomvoorziening. Er zijn dagelijks stroomonderbrekingen, scholen zijn twee weken gesloten en kledingproducenten kunnen niet aan de vraag voldoen. ‘Dat laatste treft vooral vrouwen’, zegt Ratnarajah.
2 Hoe is de crisis ontstaan? Jarenlang economisch wanbeleid van de voormalige premier Mahinda Rajapaksa en president Gotabaya Rajapaksa verzwakte het land. De covid-19pandemie leidde tot een verlies aan inkomsten uit toerisme en werd de doodsteek. Het resultaat is een schuldenberg van ongeveer 51 miljard dollar en een tekort aan buitenlandse valuta.
In april vorig jaar besliste de regering ook om van de ene dag op de andere chemische meststoffen te verbieden. Dat verbod is ondertussen opgeheven, maar voor de oogst van dit jaar kwam dat te laat. ‘Er is nu geen geld meer om meststoffen aan te kopen’, zegt Ratnarajah.
Het is de zoveelste fout die de regering, onder leiding van de Rajapaksa-familie maakte. ‘Belastingverminderingen alleen leidden tot een geschat verlies van 500 tot 600 miljard roepie (ongeveer 1,3 miljard euro)’, zegt politiek activist Damintha Gunasekera. Het land liep ook torenhoge schulden op in het buitenland door leningen aan te gaan voor grootschalige projecten die niet rendeerden. ‘Daar komt bij dat 10 procent van het budget naar defensie gaat’, zegt Ratnarajah. ‘Terwijl veel soldaten sinds het einde van de oorlog niets te doen hebben .’
3 Welke maatregelen neemt de nieuwe premier?
Nadat premier Ranil Wickremesinghe begin mei de fakkel had overgenomen van Mahinda Rajapaksa, kondigde hij aan dat hij fors zal besparen op overheidsuitgaven. Daarnaast stelde de regering al enkele opvallende maatregelen voor. Zo is er de invoering van de vierdagenwerkweek voor ambtenaren. ‘Die moet het brandstofverbruik minderen en ambtenaren de tijd geven om groenten te kweken’, zegt Gunasekera. Ambtenaren kunnen ook vijf jaar onbetaald verlof nemen om in het buitenland te gaan werken, zonder dat het impact heeft op hun pensioen.
Maar om de economie te redden is meer nodig. ‘Het land draaiende houden tot het einde van het jaar, kost al vier tot vijf miljard dollar’, zei premier Wickremesinghe. Hij zoekt daarvoor vooral internationale hulp. Zo onderhandelt hij onder meer met het Internationaal Monetair Fonds over een reddingsoperatie.
Afgelopen jaar verstrekte India al 4 miljard dollar aan leningen, en het buurland belooft nog meer. China stuurde rijst naar het eiland en de Wereldbank verzamelde 600 miljoen dollar voor medicatie. De VN hebben een noodfonds opgericht, waarbij onder andere het Wereldvoedselprogramma aan zwangere vrouwen in de armste districten van de hoofdstad Colombo vouchers voor voedsel uitdeelt.
Volgens Ratnarajah zit Sri Lanka in een constitutionele crisis. ‘We hebben een grondwet nodig die de burgers beschermt. De grondwet geeft te veel macht aan de president. Uiteindelijk betaalt de burger de schulden af met slechter onderwijs en een krimpende sociale zekerheid. Die
gedachte maakt me bang voor de jonge generaties die in deze crisis opgroeien.’ Vorige week ondertekende de premier nog een
wijziging van de grondwet die de macht van de president aanzienlijk zou verminderen.