Ook podcasts moeten transparant zijn
De podcast over de heropening van het KMSKA had duidelijker moeten zijn over de herkomst van de geluidsfragmenten die erin te horen waren. e Standaard investeert veel in podcasts, en krijgt het medium steeds beter in de vingers. Ze worden gretig beluisterd. Maar podcasts die kort op de actualiteit inspelen, moeten ook journalistiek correct zijn. Dat blijkt niet altijd evident te zijn.
Daar wees ik eerder al eens op in een column, maar het kan geen kwaad er nog eens aan te herinneren. De podcast over het vernieuwde Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen (KMSKA) begon met drie uiterst lovende commentaren van bezoekers van het vernieuwde museum. Maar de podcast was vorige zaterdag online gezet, de dag zelf van de officiële opening. De getuigenissen kwamen dus van bezoekers die, net als de cultuurredacteur van de krant, een ‘voorproefje’ hadden gekregen in het nieuwe museum. Meer kwam ik in de podcast zelf niet over hen te weten. In de credits of de aftiteling bij de podcast werden de ‘externe geluidsfragmenten’ onder meer toegeschreven aan het productiehuis De chinezen. Dat heeft in opdracht van het KMSKA multimediale verhalen rond een aantal kunstwerken ontwikkeld, stond op de site van het museum.
De getuigenissen bij het begin van de podcast waren dus niet door de redactie zelf opgenomen. Dat gold ook voor andere geluidsfragmenten: de uitleg van kunstenaar Rinus Van de Velde over het werk van Rubens, en de lofzang van modeontwerper Dries Van Noten op de Madonna van Fouquet, voor hem en vele anderen hét absolute topwerk in het nieuwe museum.
Die fragmenten waren ter beschikking gesteld door het museum zelf, legde de chef podcast me desgevraagd uit. ‘De heropening van het KMSKA is een cultureel hoogtepunt, en dat wilden we markeren met een aflevering van Radar, onze wekelijkse cultuurpodcast. Maar dat het museum nog niet open was, maakte dat moeilijk. We konden er nog niet binnen, en we konden dus ook niet de mening van bezoekers vragen, want die waren er nog niet. Maar we wilden graag wat citaten
hebben om het geheel wat te verlevendigen, en voor wat afwisseling te zorgen in het verhaal dat hoofdzakelijk verteld werd door de cultuurredacteur die naar de persvoorstelling was geweest. Daarom hebben we gebruikgemaakt van fragmenten die het museum ons zelf ter beschikking heeft gesteld.’
In de podcast zijn dus lovende commentaren op de renovatie van het museum
opgenomen, die door het museum zelf zijn aangeleverd. De chef podcast beseft ook dat daar journalistiek vraagtekens bij gezet kunnen worden. Maar wat de doorslag heeft gegeven om die fragmenten toch te gebruiken, zegt hij, is dat ze volledig in de lijn lagen van het verhaal van de eigen
redacteur. ‘Als hij het nieuwe museum maar niks gevonden had, zouden we ze zeker niet gebruikt hebben.’
Dat de bezoekers die in het begin van de podcast aan het woord komen, niet geïdentificeerd worden, verdedigt hij. ‘We doen wel vaker zulke voxpopjes over actuele
Donderwerpen om wat schwung te geven aan een podcast. En het is echt onmogelijk om dan telkens de naam en leeftijd van die mensen te geven, zoals dat in de krant wel gebeurt.’ In de krant geldt de regel dat mensen die, al is het maar in een straatinterviewtje, geciteerd worden in de krant, zo veel mogelijk geïdentificeerd worden met hun volledige naam, leeftijd, en eventueel hun beroep en woonplaats. Als daarvan afgeweken wordt, bijvoorbeeld om privacyredenen of wegens mogelijk negatieve gevolgen voor de betrokkene, moet dat verantwoord worden.
Dat die vuistregel in een podcast moeilijk hanteerbaar is, kan ik begrijpen. Ook op radio en tv hoor en zie je soms wel volstrekt anonieme voxpopjes.
Met de opname van de door het museum ter beschikking gestelde fragmenten in de podcast heb ik meer moeite. Niet zozeer vanwege hun inhoud: de heropening van het KMSKA heeft een gigantische weerklank gehad in de nationale en internationale media, en daar vielen nauwelijks negatieve geluiden in te horen. Tenzij dan over de inmiddels beruchte witte vloer. De toelichtingen van Rinus Van de Velde en Dries Van Noten waren informatief en ter zake. Alleen had er op een of andere manier duidelijk gemaakt moeten worden dat ze dat niet persoonlijk verteld hadden aan de podcastmakers van De Standaard. Zoals in de krant ook vermeld wordt waar een citaat dat de redacteur niet zelf opgetekend heeft, vandaan komt. De geluidsfragmenten leken me bovendien niet onmisbaar. Het verhaal van de cultuurredacteur was enthousiast en boeiend genoeg.
Het gebeurt uiteraard wel vaker dat journalisten aan de slag gaan met materiaal dat ze gekregen hebben van een bron die daarmee zelf positief in het nieuws komt of hoopt te komen. Niet alleen in de culturele wereld. Denk aan een persreis die volledig of gedeeltelijk betaald wordt door een onderneming of een ngo. Of een buitenlandjournalist die, embedded bij een van de strijdende partijen, een oorlogsgebied kan bezoeken.
Er kunnen goede journalistieke redenen zijn om op zo’n voorstel in te gaan. Omdat het de enige manier is om aan de gewenste informatie te raken, zoals hier het geval was. Maar een absolute voorwaarde is dan wel dat er volledige transparantie is over de betrokkenheid van die externe partij. De lezer kan dan zelf oordelen of er al dan niet sprake is van beïnvloeding en of de journalist voldoende onpartijdig is.
Wat op dat vlak geldt voor de berichtgeving en reportages in de krant, geldt ook voor podcasts. Ik kan me voorstellen dat het niet altijd gemakkelijk is om zo’n bronvermelding te verwerken in de podcast zelf. Een duidelijke vermelding in de credits zou een oplossing kunnen zijn, ware het niet dat die credits niet terug te vinden zijn in de podcast-app. Om ze te lezen, moet de luisteraar ze gaan zoeken op de website van de krant. Handig en transparant is dat niet.
In de podcast over het KMSKA zitten lovende commentaren op de renovatie van het museum, die door het museum zelf zijn aangeleverd
De ombudsvrouw houdt de redactie van De Standaard wekelijks een spiegel voor. Opmerkingen over journalistiek in De Standaard kunt u melden via ombudsvrouw@standaard.be en via www.standaard.be/ombudsvrouw