Kritiek groeit op ‘einzelgänger’ Scholz
Denkt de Duitse kanselier te weinig Europees? Zijn optreden in de energiecrisis leidt tot frustratie en openlijke kritiek van andere regeringsleiders, enkele dagen voor de Europese top in Praag.
Wollig taalgebruik is zelden aan de Hongaarse premier besteed. ‘Kannibalisme’, noemt Viktor Orban het plan van de Duitse regering om 200 miljard euro te lenen en daarmee Duitse burgers en bedrijven te beschermen tegen de stijgende energieprijzen. ‘Het kwam over als een bom toen Duitsland aankondigde dat het zijn bedrijven kan helpen met honderden miljarden euro’, aldus Orban, die zowaar betreurt dat er geen Europees antwoord komt op de energiecrisis.
De Belgische premier Alexander De Croo (Open VLD) wees er maandag in de Kamer op dat de gevolgen voor de nationale begrotingen desastreus kunnen zijn als alle lidstaten het Duitse pad inslaan: ‘Zijn fiscale stimuli van die omvang economisch wel voorzichtig, op een moment dat je al een hoge inflatie hebt? Het risico is dat de inflatie verder versterkt wordt.’
Eind vorige week waarschuwde de Italiaanse premier Mario Draghi al voor de verstoring van het gelijke speelveld binnen de interne markt als de lidstaten met de diepste zakken geld zouden beginnen uit te delen. Dat de frustratie over de houding van Berlijn breed gedeeld wordt, bleek maandag ook tijdens een vergadering van de EU-ambassadeurs.
Dure lng-contracten
De Duitse beslissing om tot 2024 200 miljard uit te trekken, past bovendien in een patroon dat al maanden aan de gang is. Zo weigerde Duitsland dit voorjaar mee te stappen in het opzetten van Europese groepsaankopen van gas om zo de prijs te drukken – Olaf Scholz drong erop aan dat alles ‘vrijwillig’ bleef. Om de grote Duitse afhankelijkheid van Russisch gas te compenseren, ging de Duitse kanselier zelf de boer op om voor Duitse energiebedrijven dure lngcontracten in de wacht te slepen – al moet gezegd dat Draghi hetzelfde deed.
Dat leidde tot hogere prijzen. ‘We bieden tegen elkaar op. We hebben geen einzelgängers nodig, maar een Europese oplossing’, zei De Croo, die opzettelijk het Duitse woord gebruikte. Volgens de Belgische premier is ‘niet bij iedereen het gevoel van urgentie doorgedrongen’ over wat de gevolgen voor de EU kunnen zijn als er geen Europese oplossing komt.
Want Scholz verzet zich ook tegen het idee van de invoering van een Europees prijsplafond op alle handelstransacties in gas, zoals al vijftien lidstaten vragen. Toen zijn minister van Energie, Robert
Habeck, op 9 september een opening leek te maken, sloeg de kanselier nog dezelfde dag de deur dicht: ‘De oplossingen en voorstellen zijn niet zo voor de hand liggend als sommigen denken.’
Risico’s voor interne markt
Zelfs Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, die inzake het prijsplafond op dezelfde lijn zit als Scholz, uitte kritiek op het Duitse afweerschild van 200 miljard euro. Ook zij wees op de nood aan een Europese oplossing en het risico op fragmentatie en verstoring van de interne markt.
Maar binnen haar eigen Commissie leeft ongenoegen, omdat Von der Leyen tot nog toe alle voorstellen om de energiecrisis te bezweren binnenskamers houdt en niet deelt met andere kabinetten. Het zette twee kopstukken uit haar team – de Italiaan Paolo Gentiloni en de Fransman Thierry Breton – ertoe aan om samen in de pen te kruipen. ‘We moeten nadenken over gemeenschappelijke middelen op Europees niveau’, schreven ze in een opiniestuk. ‘Alleen een Europees budgettair antwoord zal ons toelaten om te reageren op deze crisis en de volatiele financiële markten te kalmeren.’ Gentiloni en Breton pleiten voor een herhaling van het Europese antwoord op de pandemie via het aangaan van nieuwe Europese leningen – iets wat Berlijn afwijst.
Kanselier niet onder indruk
Daarmee ligt alles op tafel voor een stevige clash, vrijdag, tijdens de informele top in Praag. Voor De Croo is de inzet van de top duidelijk: ‘Willen de 27 samen iets doen aan de gasprijzen of niet?’
De kans is groot dat de berg een muis baart. België vond de ontwerpverklaring die het kabinet van Charles Michel klaarstoomde, onvoldoende omdat de tekst over energie en economie sense of urgency zou missen. De tekst riep de Commissie nog maar eens op dringend voorstellen te doen, waaronder ‘werkbare oplossingen om de prijzen te drukken via prijsplafonds voor gas’.
Maar een groep landen heeft liever dat er vrijdag helemaal geen verklaring komt, om te beletten dat er urenlang gediscussieerd wordt over bewoordingen. Het gaat onder meer om Italië, Spanje, de Commissie en … Duitsland. Zoals het er nu naar uitziet, komt er geen verklaring.
Scholz verdedigde na een ontmoeting met de Nederlandse minister-president Mark Rutte zijn plan: ‘De maatregelen die we nemen, zijn niet uniek. Ook andere landen nemen ze, en terecht.’ Zijn minister van Financiën, Christian Lindner, maakte in Luxemburg wel een opening naar een Duitse deelname aan toekomstige groepsaankopen, nu de eigen gasvoorraden voor deze winter mooi vollopen.
Ook Ursula von der Leyen wees al op de nood aan een Europese oplossing en het risico op fragmentatie en verstoring van de interne markt