De enige zekerheid over de herfstgolf: ze is begonnen
De nieuwe coronagolf bulkt van de vraagtekens. Hoeveel averij maakt ze? Welke variant neemt het over? Hoeveel mensen laten zich boosteren? Hoe goed werken de aangepaste vaccins? En hoe krachtig slaat de griep toe?
1 Isdeherfstgolfnuechtbegonnen?
‘Dat is duidelijk’, zegt professor biostatistiek Niel Hens (UHasselt, UAntwerpen). Dagelijks worden opnieuw 98 mensen met covid opgenomen in het
ziekenhuis. In totaal liggen er nu 1.352 covidpatiënten in het ziekenhuis. ‘Sinds midden september zien we opnieuw een exponentiële stijging’, zegt Marcel Van der Auwera (Fod Volksgezondheid). Op de afdeling intensieve zorg blijft de impact voorlopig beperkt. In totaal gaat het om 65 patiënten.
2
Hoeergwordthetindeziekenhuizen? Onverwacht is de herfstgolf allerminst. Het team rond Niel Hens voorspelde eind augustus al dat de golf zich midden september op gang zou trekken. Hun simulaties geven aan dat er op het hoogtepunt van de golf ruim 2.500 mensen met covid in het ziekenhuis zouden liggen (zie grafiek). Ter vergelijking: tijdens de omikrongolf, begin dit jaar, liep de bezetting op tot ruim 4.300 covidpatiënten.
Maar het geschetste scenario is geen voorspelling, waarschuwen de modelleurs. Er worden immers aannames gemaakt die niet stroken met de realiteit. Zo gingen de modelleurs ervan uit dat de helft van de mensen die al een derde prik hadden gekregen, ook een extra booster zou halen. In Vlaanderen kreeg 71 procent van de 65plussers al een tweede booster. In Wallonië en Brussel is dat maar 36 en 22 procent. ‘Dat verschil zullen we zien in de ziekenhuizen’, zegt Hens. Er werd ook geen rekening gehouden met eventuele nieuwe varianten.
3
Komenernieuwevariantenaanhetvensterpiepen?
In de hele wereld duiken nieuwe varianten op, die vaak gelijkaardige mutaties bevatten. Dat is geen verrassing: net die mutaties stellen hen in staat om de bestaande immuniteit te omzeilen. Er springen vandaag verschillende nieuwe varianten uit, zegt professor biostatistiek Tom Wenseleers (KU Leuven). ‘BQ.1.1 is momenteel de sterkst groeiende.’ Wie met die variant besmet is, zou circa de helft meer mensen aansteken dan bij BA.5, de variant die nu dominant is. ‘Dat is niet zo best’, zegt Wenseleers. Dat zou betekenen dat de golf, en bijgevolg de opnames, hoger zouden uitvallen dan verwacht.
Wenseleers benadrukt dat de onzekerheid groot is: het valt moeilijk te voorspellen welke variant het pleit zal winnen, en in welke mate infecties tot opnames leiden. Volgens de laatste schattingen is BQ.1.1 bij ons goed voor 3 procent van de besmettingen. ‘Dat is te laag om nu al een grote impact te hebben’, zegt Wenseleers. ‘Het effect op de cijfers moet nog komen.’
4
Bijnaiedereengeniettochalenigebescherming?
De overgrote meerderheid van de Belgen geniet inderdaad enige bescherming tegen het coronavirus. De meesten kwamen al in contact met het vaccin én het virus. Maar ons immuunsysteem heeft het lastiger om met nieuwe varianten om te gaan. Ook als we met een nieuwe omikronvariant besmet raken, blijft ons lichaam vooral antistoffen aanmaken tegen de eerste variant die we tegenkwamen, toonden recent verschillende onderzoeken. Voor veel mensen is dat de Wuhan-variant, waar ook de vaccins op gebaseerd waren. ‘Dat fenomeen heet inprenting’, zegt Guido Vanham, professor emeritus virologie (ITG).
Maar het teruggrijpen naar de eerste werkende recepten is niet langer effectief: het virus is zo
geëvolueerd dat het toch onze cellen kan binnendringen, ook al hebben de antistoffen zich vastgeklonken aan het virus. ‘Toch is er ook goed nieuws’, zegt Vanham. ‘Ons immuunsysteem laat de antistoffen ook zelf muteren, waardoor onze bescherming breder wordt. En de volgende beschermingslijn houdt wel goed stand. Onze T-cellen herkennen nog steeds geïnfecteerde cellen en ruimen ze op. Ook als er veel mensen besmet raken, belanden er toch minder in het ziekenhuis.’
5
Hoegoedwerkendeaangepastevaccins?
De coronavaccins werden aangepast aan de eerste omikronvariant. Maar we weten nog niet hoe goed die werken tegen de huidige en toekomstige omikronvarianten. ‘Daar is men volop mee bezig’, zegt Vanham. ‘Het is zoals bij de griepvaccins: soms valt het mee, soms zijn ze niet goed aangepast. Dat zal snel moeten blijken.’
6
Komtstraksooknogdegriepopzetten?
Normaal breekt het griepseizoen bij ons in januari en februari door. ‘Maar mogelijk is dat nu vroeger’, zegt Hens. Het griepvirus heeft twee jaar niet gecirculeerd, waardoor veel
mensen vatbaar zijn. Ook bij een sterke griep zijn er veel ziekenhuisopnames, en dat kan ook druk zetten op de ziekenhuizen. ‘Maar voorlopig is het onmogelijk om dat nauwkeurig te modelleren.’
7
Mogenwenogcorona-maatregelenverwachten? Voorlopig zitten die niet in de pijplijn. ‘Mondmaskers op het openbaar vervoer zijn een mogelijkheid’, zegt Hens. ‘Maar voorlopig is er weinig sense of urgency. Daarvoor moeten de cijfers eerst nog wat toenemen. Ik hoop dat we niet verder dan dat hoeven te gaan.’