‘Money time’ voor NMBS: kan regering hoge spoorambities waarmaken?
Terwijl het spoorpersoneel staakt, onderhandelt de regering over extra miljardensteun voor de NMBS, die kreunt onder de hoge energieprijzen en personeelstekort.
‘Ik heb mijn huiswerk gedaan. Nu is het money time voor de spoorwegen.’ Minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) zet hoog in bij de federale begrotingsonderhandelingen, die vrijdag van start zijn gegaan. Die gaan officieel over de begroting in 2023 en 2024, maar Gilkinet wil meteen de spoorbudgetten voor de volgende tien jaar afkloppen, en vraagt 4 miljard euro extra voor de NMBS en Infrabel, boven op de jaarlijkse dotatie van bijna 3 miljard euro én boven op 1,7 miljard euro die onder de huidige regering al is toegekend – om onder meer de impact van de covid- en de energiecrisis te compenseren. Dat geld is nodig om de ambitieuze doelstellingen voor het spoor waar te maken: zijn aandeel in het aantal verplaatsingen tegen 2040 zowat verdubbelen en de ‘ruggengraat’ van een groenere mobiliteit worden, aldus Gilkinet.
Tomas Roggeman
De minister onderhandelde daarvoor – voor het eerst sinds 2012 – een nieuw beheerscontract met de spoorbedrijven voor de volgende tien jaar, waarin onder meer in een uitbreiding van het aanbod is voorzien. Die overeenkomst moet volgens Europese regels voor december ondertekend zijn, maar dat kunnen de bedrijven alleen doen als er ook voldoende middelen tegenover de doelstellingen staan. De NMBS en Infrabel vragen samen 3,4 miljard euro extra in de volgende tien jaar: 400 miljoen voor de NMBS, 3 miljard voor Infrabel, dat de infrastructuur beheert. Gilkinet wil daar nog eens 700 miljoen extra bij krijgen, om onder meer de stations sneller toegankelijk te maken.
Met een 24 urenstaking, die dinsdagavond van start is gegaan en maakt dat ook woensdag ruwweg drie op de vier treinen niet rijden, willen de spoorbonden extra druk zetten op de regering om het nodige geld te voorzien.
Energiekosten
De gesprekken vinden plaats op een moeilijk moment voor de Belgische spoorwegen – zowel operationeel als financieel. De NMBS telt nog steeds bijna 10 procent minder reizigers dan voor corona, en ziet als grootste individuele stroomgebruiker van het land haar energiekosten dit jaar meer dan verdubbelen (+ 120 miljoen euro tegenover 2020). Volgend jaar zal daar nog eens meer dan 200 miljoen euro bijkomen, en verwacht de NMBS 432 miljoen euro voor energie te betalen, of ruim vier keer meer dan in 2020. En door de geplande indexering zullen ook de personeelskosten nog eens met 120 miljoen euro stijgen.
De regering wil dit jaar een groot deel van de gestegen energieprijzen compenseren met eenmalige cheques, maar die zijn nog niet voor volgend jaar. De dotatie wordt dan wel geïndexeerd, dat zal niet voldoende zijn om de fors gestegen energiekosten (goed voor 17 procent van de totale kosten) te dekken. Om die toch te compenseren zou de NMBS haar ticketprijzen met 28 procent moeten verhogen, valt te horen binnen het bedrijf.
Maar dat is politiek onaanvaardbaar. Dat de NMBS vanaf februari haar ticketprijzen, zoals contractueel toegelaten, met bijna 10 procent wil verhogen (goed voor 50 miljoen euro extra inkomsten volgend jaar), ligt nu al gevoelig. Gilkinet vreest dat de hogere prijzen reizigers zullen afschrikken en wil de pil verzachten door de btw op tickets van 6 naar 0 procent te brengen – ‘zoals ook voor internationale vliegtickets geldt’, zegt hij. Maar tenzij dat ingebed zit in een bredere taxshift, zou de staatskas zo nog eens zo’n 46 à 54 miljoen per jaar extra mislopen.
Ballonnetjes
‘Terwijl elke burger en overheid moet besparen, wil de minister alleen maar méér belastinggeld uitgeven’, zegt N-VA-Kamerlid Tomas Roggeman. ‘Hij pusht de spoorbedrijven om meer te vragen dan ze nodig hebben. De subsidies zijn al opgetrokken, maar door personeelstekort zijn al duizenden treinen afgeschaft en de dienstverlening staat op een laag pitje. Zijn grote ambities – ik noem het groene luchtkastelen – botsen op de realiteit.’
Ook CD&V-Kamerlid Jef Van den Bergh hekelt dat er ‘veel ballonnetjes worden opgelaten over extra aanbod en btw-kortingen, terwijl de NMBS haar beloofde aanbod nu al niet kan waarmaken’.
Maar zonder extra middelen moeten de spoorwegen besparen. ‘Met tien loketten sluiten, komen we er niet’, klinkt het binnen het bedrijf. ‘Dan moeten we onvermijdelijk schrappen in het aanbod.
‘Terwijl elke burger moet besparen, wil de minister méér belastinggeld uitgeven’
Kamerlid N-VA