Explosies in Pools grensdorp doen overal alarmbellen afgaan

Het bericht dat er raketten zouden ingeslagen zijn op een Pools grensdorp, doet in Europa en de VS de alarmbellen afgaan. Is er sprake van een aanval op een Navo-land en moet het militaire bondgenootschap in actie schieten?

Wat is er dinsdagavond precies gebeurd in de Poolse grensstad Przewodów, 70 kilometer van de Oekraïense stad Lviv? Zeker is dat er een explosie plaatsvond waarbij twee mensen om het leven kwamen. De vraag is wat de oorzaak van de explosie was. Het persbureau AP meldde op gezag van Amerikaanse inlichtingendiensten dat er raketten waren neergekomen in het stadje. Maar de plaatselijke brandweerofficier kon dat niet bevestigen. Ook het Amerikaanse ministerie van Defensie en het Witte Huis konden niet bevestigen of het om raketten ging.

Als het effectief raketten waren, is de kans groot dat ze van Russische makelij waren. Rusland was dinsdag weer begonnen met massale beschietingen van Oekraïense steden. De rakettenregen was intenser dan die op 10 oktober. Overal in Oekraïne viel de elektriciteit uit. In Kiev kwamen ook minstens twee mensen om het leven. De aanval was duidelijk een wraakoefening voor de Oekraïense herovering van Cherson.

Het is dus niet ondenkbaar dat enkele raketten ‘per ongeluk’ in Polen terechtgekomen zijn. Maar zelfs als het om een ongeluk gaat, is het een ernstig feit. Polen is een Navo-land. Artikel 5 van het Navohandvest bepaalt dat als een land wordt aangevallen, het hele bondgenootschap in actie treedt. De vraag is of de soep zo heet gegeten wordt.

‘De Navo moet eerst zeker zijn dat het om Russische raketten gaat. Er zijn nu al berichten dat het ook een gasontploffing in een silo kan zijn. Dat moet je eerst uitsluiten. Het kan ook gaan om Oekraïens afweergeschut’, zegt een hoge defensiebron. ‘Forensisch onderzoek moet uitsluitsel geven, maar dat kan snel rond zijn. Maar zelfs als het om Russische raketten gaat, zitten we nog niet bij 9/11. Het kan bijna niet anders dan om een ongeluk gaan. Het is gebeurd in een grensgebied en de Russen hebben al een tijd geen precisiemunitie meer.’ Zoals verwacht ontkende Moskou meteen dat het om Russische raketten ging.

In een eerste officiële reactie bleef de Navo voorzichtig. ‘We onderzoeken de zaak in nauw overleg met Polen’, zei Jens Stoltenberg. Mogelijk wordt artikel 4 ingeroepen, dat bepaalt dat de Navo-leden onderling overleg plegen. Dat zal allicht leiden tot nog meer militaire steun voor Oekraïne. Ook de Poolse regeringswoordvoerder wees op de mogelijkheid artikel 4 te activeren.

Hij zei dat op het moment dat premier Morawiecki samenzat met zijn veiligheidsraad. Ook de Hongaarse premier Orban aarzelde niet en riep zijn veiligheidsraad bijeen. Het maakt duidelijk hoe ernstig én gevaarlijk de toestand wordt. ‘Als Polen bevestigt dat raketten Pools grondgebied hebben geraakt, betekent dat een verdere escalatie door Rusland’, aldus de Tsjechische premier Fiala. De Baltische staten lieten snel weten dat ze bereid waren elke centimeter Navo-grondgebied te verdedigen en vanuit verschillende andere Europese hoofdsteden kwam het bericht dat ze solidair zijn met de Polen. ‘We zitten allemaal samen in de Navo-familie. Die is meer dan ooit verenigd en klaar om iedereen te verdedigen ’, twitterde Alexander De Croo.

In het nauw gedreven

De mogelijke escalatie komt op een moment dat Rusland in het zuiden van Oekraïne verder in het nauw wordt gedreven. Dinsdag maakte de bezettingsmacht in Nova Kachovka bekend dat de ambtenaren de stad moeten verlaten omdat ze er niet langer veilig zijn. Het Oekraïense leger is de stad voortdurend aan het bestoken. Nova Kachovka – ongeveer 80 kilometer ten noordoosten van Cherson – ligt op de oostelijke oever van de Dnjepr, waar het Russische leger zich teruggetrokken heeft om te hergroeperen. Dat de Russen ook deze stad dreigen uit handen te moeten geven, illustreert hoezeer het Oekraïense leger in de winningmood is.

Na de herovering van Cherson was de vraag wat het Oekraïense leger zou doen. Wilde Kiev even de tijd nemen de manschappen op adem te laten komen of zou het onmiddellijk doorstomen? Het tweede scenario lijkt zich te voltrekken. Oekraïne heeft het momentum en wil dat niet uit handen geven. ‘Oekraïense soldaten aanvaarden geen gesprekken, geen akkoorden en geen compromissen’, schreef de stafchef van het Oekraïense leger op Telegram.

Dat maakte ook president Zelenski duidelijk in zijn videoboodschap aan de G20-leiders. ‘Dit is het moment om de destructieve oorlog te stoppen. We zullen niet toestaan dat Rusland zijn troepen kan opbouwen om vervolgens opnieuw terreur te zaaien.’ Dat kan volgens Zelenski alleen als Rusland alle gevechten staakt, al zijn troepen terugtrekt en alle gevangenen vrijlaat. Dat zijn voorwaarden waarmee president Poetin nooit kan instemmen, tenzij de situatie op het terrein snel verslechtert. En daar ziet het wel naar uit.

Dinsdag namen de Russen opnieuw grote steden in heel Oekraïne onder vuur. De aanvallen waren duidelijk bedoeld als wraak

Het plan om zich terug te trekken op de oostelijke oever van de Dnjepr en zich daar in te graven, lijkt niet te lukken. Ook op andere plaatsen zijn al geen Russische soldaten meer te bespeuren. Dinsdag circuleerde een filmpje van het dorp Olesjki. Dat ligt recht tegenover Cherson. De Russen hadden er bunkers aangelegd, maar ook die zijn verlaten. Volgens een woordvoerder van het Oekraïense leger proberen de Russen zich 15 tot 20 kilometer van de rivier herpositioneren, in de hoop minder kwetsbaar te zijn voor de Oekraïense beschietingen.