Top G20 legt isolement Moskou bloot
De slotverklaring van de G20 is streng voor Rusland. Ondanks het verzet van Moskou en Peking belandde hét beladen woord alsnog in de tekst: ‘Dit mag geen tijdperk van oorlog zijn.’
‘De meeste landen veroordeelden de oorlog in Oekraïne en benadrukten dat hij immens menselijk lijden veroorzaakt en de bestaande zwakheden in de wereldeconomie verscherpt: zwakke groei, toenemende inflatie, verstoring van de toeleveringsketens, meer onveiligheid inzake energie en voedsel, en grotere risico’s voor de financiële stabiliteit.’
Die cruciale zin in de ontwerpverklaring van de G20-leiders toont volgens Europese diplomaten aan dat Rusland internationaal meer en meer geïsoleerd raakt rond de oorlog in Oekraïne. De tekst bevat ook een verwijzing naar de resolutie die de Algemene Vergadering van de VN in maart goedkeurde en die ‘de volledige en onvoorwaardelijke terugtrekking’ van Rusland uit Oekraïne eist.
Dat er een slotverklaring komt, was bij de aanvang van de top op Bali zeer onzeker. ‘Deze G20 is een van de moeilijkste ooit’, zei Charles Michel, de voorzitter van de Europese Raad.
Urenlang onderhandelen over één woord
Alleen al over de vraag of het woord ‘oorlog’ in de tekst kon, werd urenlang onderhandeld door diplomaten. De VS, de EU en de EU-lidstaten stonden diametraal tegenover Rusland, dat kon rekenen op de steun van Zuid-Afrika en vooral China. Zij verkozen woorden als ‘gewapend conflict’ of ‘conflict’.
De EU speelde het volgens een diplomaat hard en liet verstaan dat ze liever geen slotverklaring had als het woord ‘oorlog’ er niet in voorkwam. Dat zou een trieste primeur geweest zijn sinds de oprichting van de G20 in 1999.
Volgens de Financial Times speelde India een cruciale rol om de posities te overbruggen. De oplossing? Een verwijzing naar de verschillende ‘nationale posities’ en de zin in de tekst dat ‘er andere standpunten en verschillende beoordelingen zijn van de situatie en sancties’.
Kernwapens: onaanvaardbaar
Maar voor het omfloerste Russische dreigement om desnoods tactische kernwapens in te zetten, was er ook bij China geen enkel begrip. ‘Het gebruik van of het
dreigen met kernwapens is onaanvaardbaar’, aldus de ontwerpverklaring. Na het korte bezoek van de Duitse kanselier Olaf Scholz aan China op 4 november had de Chinese president Xi Jinping zich al in die zin uitgesproken. Scholz drong er bij Xi ook op aan dat China zich op de G20 niet zou verzetten tegen het gebruik van het woord ‘oorlog’.
‘De vreedzame oplossing van conflicten, diplomatie en dialoog zijn vitaal. Dit mag geen tijdperk van oorlog zijn’, aldus nog de ontwerptekst. Die laatste zin is bijna een letterlijke herhaling van wat de Indiase premier Narendra Modi eerder al zei.
Voedselveiligheid
Sergej Lavrov, de Russische minister van Buitenlandse Zaken die in de plaats van president Vladimir Poetin naar Bali was afgereisd, klaagde dat ‘onze westerse collega’s er alles aan gedaan hebben om de verklaring een politieke dimensie te geven. Ze probeerden taal door te duwen die namens de G20 de veroordeling van de acties van de Russische federatie inhield. Laten we duidelijk maken dat we het op dit punt oneens zijn. Ja, er woedt een oorlog in Oekraïne. Maar het is een hybride oorlog die het Westen ontketende en al jaren voorbereidde.’ Volgens Lavrov is het Oekraïne dat ‘categorisch weigert te onderhandelen en irrealistische eisen op tafel legt’.
De G20 zeggen ‘diep bezorgd te zijn over de uitdagingen voor de wereldwijde voedselveiligheid die door de huidige conflicten en spanningen verergerd werden’. Ze roepen Rusland, Oekraïne en Turkije op om het akkoord over de export van voedsel vanuit Oekraïense havens ‘volledig te blijven uitvoeren’. Over de formulering van die ene zin alleen al werd volgens de diplomaat 20 uur onderhandeld.
Dat akkoord, dat zaterdag verloopt, wordt normaal automatisch met 120 dagen verlengd tenzij een van de partijen zich daartegen verzet. Moskou lijkt bereid in te stemmen, op voorwaarde dat het garanties krijgt dat het zelf ongehinderd voedsel en meststoffen kan blijven exporteren. Charles Michel herhaalde in zijn toespraak dat de Europese sancties tegen Rusland niet slaan op landbouwproducten en ook de export van meststoffen ongemoeid laten.
Scholz drong er bij Xi ook op aan dat China zich niet zou verzetten tegen het gebruik van het woord ‘oorlog’
De 19 landen zijn goed voor ongeveer 75 procent van de wereldhandelen