Universiteit Leiden worstelt met schilderij van zes rokende mannen

Medewerkers van de Universiteit Leiden haalden een schilderij weg met daarop zes rokende mannen. Na ophef is het kunstwerk teruggehangen. Een commissie gaat wel onderzoeken hoe het werk ‘beter tot zijn recht’ kan komen.

De 90-jarige kunstschilder Rein Dool is nog steeds trots op het schilderij dat hij midden jaren 70 van de vorige eeuw maakte van het bestuur van de Leidse universiteit: zes ernstig kijkende mannen, dikke sigaren in de mond. Op het schilderij is onder meer Dolf Cohen te zien, een voormalige rector die de oorlog overleefde door onder te duiken.

Jaren hing het aan de muur van een vergaderruimte, tot het eind vorige week werd weggehaald. Het begon met een tweet van een Leidse promovendus, die een foto maakte van het schilderij. Ze vroeg zich af of het doek geen ironisch of kritisch bijschrift verdiende. wordt gehaald. ‘Done’, twitterde een hoogleraar vervolgens bij een foto waarop het schilderij omgedraaid tegen de muur staat.

Geen spoor meer van de rokende mannen, wel ophef op Twitter. En in de echte wereld: Tweede

Kamerlid Hatte van der Woude (VVD) kondigde maandag aan Kamervragen te stellen omdat het staat voor iets groters. ‘Waar stopt dit?’, vroeg ze zich af. ‘Het is geen grondrecht om je niet gekwetst te voelen.’ Hoogleraar Remco

Breuker van de Leidse universiteit had er grote moeite mee dat de afgebeelde Dolf Cohen met zijn gezicht richting de muur was gezet.

‘Ongelooflijk bekrompen’

Rein Dool vond het weghalen van het doek ‘ongelooflijk bekrompen’. Dool borstelde een tijdsbeeld, zei hij. ‘Dat bestuurscollege rookte als een ketter, die kamer stond blauw van de rook. Ik ben er meermaals geweest en heb dat bestuur getekend zoals ik het heb gezien.’ Hij vond het ‘heel raar’ dat niemand van de universiteit hem had gebeld. Maar hij vond het ook wel leuk dat hij op zijn oude dag op zoveel belangstelling kon rekenen: ‘Wat dat betreft heeft elk nadeel ook weer een voordeel.’

In een eerste reactie zei een woordvoerder dat het om een ‘spontane en ludieke actie’ ging van twee medewerkers die een goed startpunt vormde voor een discussie. Sinds 2011 zijn er volgens de universiteit jaarlijks opmerkingen en klachten over het schilderij. Dat heeft vooral te maken met de kamer waar het hangt: een kleine ruimte, waardoor het beeld van de vijf mannen nog dominanter zou zijn. De klagers voelden zich ‘niet gerepresenteerd’ door het werk.

‘Al langer discussie’

In een verklaring op haar website liet de universiteit dinsdag weten dat het kunstwerk weer op zijn plaats hangt. Er wordt een commissie in het leven geroepen om te onderzoeken of het werk in de betreffende vergaderruimte blijft, of ergens anders komt te hangen.

Volgens Annetje Ottow, voorzitter van het college van bestuur, vormde de actie van de medewerkers ‘een startpunt voor een inhoudelijke discussie. Een divers samengestelde commissie kan vervolgens uitzoeken wat de beste aanpak is om het werk beter tot zijn recht te laten komen.’

Volgens haar is er al langere tijd discussie over het kunstwerk. ‘Niet iedereen voelt zich door dit beeldbepalende werk gerepresenteerd. Zoals het nu hangt, ontbreekt de context ook. De spontane actie stemt tot nadenken. Inclusiviteit is een van onze belangrijke opdrachten.’ Dool wil het schilderij terug als de universiteit het niet meer wil hebben. Hij vindt het ‘een van zijn beste werken’.