‘Antibioticaresistentie is nieuwe epidemie’
Elk jaar sterven in Europa meer dan 35.000 mensen aan een bacterie die bestand is tegen antibiotica. Dat zijn er bijna 100 per dag.
In de eerste twee jaar van de coronapandemie nam het antibioticagebruik in Europa – ook in België – een felle duik. Dat is goed nieuws, omdat de overconsumptie van antibiotica ertoe leidt dat bacteriën ertegen bestand worden. Infecties dreigen zo onbehandelbaar te worden. Die daling hebben we, gek genoeg, te danken aan de pandemie. De gewone luchtweginfecties gingen niet rond en operaties, waarvoor patiënten uit voorzorg antibiotica krijgen, werden afgezegd. ‘Die daling moeten we aanhouden’, zei Andrea Ammon, de directeur van het Europese gezondheidsinsituut ECDC donderdag bij de voorstelling van de nieuwe cijfers over antibioticagebruik en -resistentie.
Stille pandemie
Het goede nieuws wordt overschaduwd door de stijging van het gebruik van antibiotica met een brede werking en een groot risico op resistentie. In de Europese ziekenhuizen krijgen almaar meer patiënten zulke breedspectrumantibiotica. Tussen 2012 en 2021 is het gebruik in de EU/Europese Economische Ruimte (EER) met 15 procent toegenomen. Het gebruik van ‘reserve-antibiotica’ –
voor als niets anders meer helpt tegen een bacteriële infectie – is zelfs meer dan verdubbeld.
De resistentie tegen antibiotica rukt daardoor op. Sommige gevaarlijke bacteriën die bestand zijn tegen meerdere antibiotica kwamen in 2021 meer dan dubbel zo vaak voor als in 2018-2019.
Antibioticaresistentie heeft in Europa bijna even grote gevolgen als griep, tuberculose en hiv/aids samen
De verspreiding van de resistente bacteriën eist een hoge tol. Cijfers voor 2021 zijn er nog niet, maar in 2020 stierven er in de EU/ EER al meer dan 35.000 patiënten – bijna 100 per dag – omdat bacteriële infecties, zoals bijvoorbeeld bloedstroominfecties of hersenvliesontstekingen, niet behandeld konden worden. Antibioticaresistentie, berekende het ECDC, heeft daarmee in Europa ongeveer even grote gevolgen op het vlak van gezondheid als griep, tuberculose en hiv/aids samen. ‘Antibioticaresistentie is niet de volgende pandemie. Ze is al bezig’, zei Dominique Monnet, die binnen het ECDC het programma rond antibioticaresistentie leidt. Ammon voegde eraan toe dat het een pandemie is die ‘stil en traag’ verloopt, en niet in golven, zoals corona.
Oud Belgisch zeer
Dat door corona sommige antibiotica nu vaker worden gebruikt, is allicht ook een gevolg van die coronapandemie. Gehospitaliseerde covidpatiënten kregen namelijk op grote schaal antibiotica toegediend om te voorkomen dat ze ook een bacteriële infectie zouden krijgen. Het zijn net de typische antibiotica die patiënten op intensieve zorg krijgen, die in de lift zitten. Ook in de Belgische ziekenhuizen werden sommige antibiotica meer toegediend tijdens corona, maar er is geen sprake van een sterke opwaartse trend, zoals in bijvoorbeeld Griekenland of Bulgarije. Hier neemt de resistentie van bacteriën ook niet de zorgwekkende omvang aan als in Zuid- en OostEuropa.
Toch blijft België tot de slechte leerlingen van de Europese klas behoren als het om antibioticagebruik gaat, zeker buiten het ziekenhuis. Bijna een op de vijf Belgen (19 procent) gelooft dat antibiotica tegen verkoudheden helpen – wat niet klopt, omdat verkoudheden door virussen veroorzaakt worden. Meer dan een kwart van de Belgen (27 procent) beseft niet dat antibiotica diarree kunnen veroorzaken.
‘Het bovengemiddelde gebruik van antibiotica in ons land is een oud, maar gevaarlijk zeer’, reageert het kabinet van minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit). ‘Patiënten, maar ook zorgprofessionals, beseffen nog te weinig wat overmatige consumptie kan betekenen voor de gezondheid op lange termijn.’
Donderdag, laat de minister weten, start een sensibiliseringscampagne die de dialoog met burgers, artsen, apothekers en dierenartsen wil openen.