Allen voor Venus, Venus voor verbeelding
Een Leuvense parade brengt zaterdag een ode aan de vrouwelijke verbeelding. Met als speciale gasten: zes blinkende Venusbeelden.
Lang genoeg rechtgestaan. Ga maar zitten. In de Venus Parade van Yvan Clédat en Coco Petitpierre zijn enkele van ’s werelds oudste kunstwerken aan een welverdiende rustpauze toe. De paleolithische Venusbeeldjes uit Europa hebben meestal tussen de 30.000 en 20.000 jaar op de teller – de oudste twee telgen die in Afrika en Azië zijn gevonden zelfs meer dan 200.000 jaar. Al die tijd al staan de vrouwen recht, moeten Clédat en Petitpierre gedacht hebben.
Dat de Venussen bij het Franse kunstenaarsduo mogen neerzitten, voelt als een bekroning na die historische reis. Vorig jaar maakte het zes van die beroemde beeldjes na op mensenhoogte. Niet in steen, ivoor of aardewerk, wél bespoten met kleurige autolak. ‘We wilden ons de iconische beelden niet toe-eigenen maar eigentijdse versies creëren, die van de grotten en de grond waar archeologen ze vonden naar het centrum van de publieke ruimte worden gebracht’, zegt Clédat.
Boeteprocessie
Dat gebeurt zaterdag in een Leuvense stoet die losjes is gebaseerd op de Bretoense Pardon, een boeteprocessie. In het kader van het festival Playground dragen vijftig Leuvenaars de beelden door hun stad, samen met een koor, een percussiegroep en slam poet Sarah Bekambo. Voor hen schreef auteur Yousra Benfquih een libretto: een ode aan de vrouwelijke verbeelding.
Saartjie Baartman
Dat de Venussen de uitgelezen figuren zijn om het daarover te hebben, staat buiten kijf. Al meer dan een eeuw breken archeologen en kunsthistorici zich het hoofd over wie de beeldjes vervaardigde en met welk opzet. Waren het erotiserende beelden door mannelijke kunstenaars of maakten ze kennisoverdracht van dochter op moeder mogelijk? De beroemde Venus van Willendorf werd lang toegeschreven aan een man, tot kunsthistoricus LeRoy McDermott aantoonde dat haar lichaamsvormen overeenkomen met de zelfwaarneming van een vrouw zonder spiegel.
Die buitenproportionele lichaamsvormen zijn al net zo veelbesproken. Reflecteren ze een toenmalig schoonheidsideaal? Zijn de beeldjes vruchtbaarheidssymbolen? Een fascinerend Amerikaans onderzoek uit 2020 wees erop dat heel wat beeldjes ontstonden tijdens de ijstijd en legde een correlatie bloot tussen de zwaarlijvigheid van de vrouwen en de nabijheid van gletsjers. Het lichaamsvet zou dan als bescherming tegen de koude dienen.
De discussie over de oorsprong van de Venusbeeldjes raakt ook aan hedendaagse kwesties over zelfbeschikking, zegt Benfquih. ‘Het eigenaarschap over de lichamen en verbeelding van vrouwen ligt ook vandaag zelden bij henzelf. Daarnaast roepen de Venusbeelden voor mij vragen op rond koloniale racialisering. Denk aan de Zuid-Afrikaanse Saartjie Baartman, ook Hottentot Venus genoemd, die in Europa als menselijke attractie werd tentoongesteld.’
‘Voor mij roepen de Venusbeelden ook vragen op rond koloniale racialisering’ Yousra Benfquih Auteur
‘Maar mijn libretto is niet alleen een aanklacht tegen de mannelijke dominantie in de representatie van vrouwen. Beeld mij vrij, is de titel. De tekst wil dus ook het vrouwelijke lichaam terugclaimen, zodat het haar eigen beelden kan boetseren, die niet tot één dimensie worden beperkt. Ik ben blij dat, zoals die veelvormige Venussen, ook deze tekst door zoveel mensen zal worden belichaamd.’
De Venus Parade, een organisatie van Kunstencentrum STUK, trekt zaterdag vanaf 11 uur 30 door Leuven. Het festival Playground voor podiumkunst en beeldende kunst vindt plaats tot 20 november in het M-Museum.