Waarom kronkelen oude wegen zo vaak?
Oude kronkelende landweggetjes kunnen pittoresk zijn, maar onpraktisch als je zo snel mogelijk van A naar B wilt. Het lijkt
logischer om wegen recht aan te leggen. ‘Tegenwoordig doet men dat’, mailt Hilde Debaere. ‘Vanwaar het verschil met vroeger? Heeft het ermee te maken dat paden vroeger vaak de loop van beken volgden?’
Waarom onze voorouders kronkelend bouwden? Laat de Etrusken, oude Grieken, Romeinen, Hettieten, Perzen, Inca’s en Maya’s die vraag niet horen. Hun beschavingen staan bekend om de kaarsrechte wegen, vertelt archeoloog Michele Matteazzi van de Universiteit van Trento (Italië), die gespecialiseerd is in wegenbouw van oude culturen.
Vooral de Romeinen verhieven wegenbouw tot een kunst. ‘Na hun beschaving duurde het tot de negentiende eeuw voordat het niveau weer werd geëvenaard’, vertelt Matteazzi. ‘Men ging zich weer interesseren in wegenbouw tijdens de Verlichting en de Industriële Revolutie.’
De Romeinen gebruikten de groma, een landmeetkundig instrument om rechte lijnen tussen steden uit te zetten. De wegen legden ze vervolgens zo recht mogelijk aan, rekening houdend met het landschap. Bij heuvels en bergen moet je reliëflijnen volgen. ‘De Romeinen hebben de truc afgekeken van de Etrusken’, aldus Matteazzi. ‘Maar het instrument is een hellenistische uitvinding.’
Na de ondergang van het West-Romeinse rijk raakten de rechte verharde wegen in verval. Ze werden niet meer gerestaureerd en veranderden langzaam in slingerende modderpaden. ‘Net als een rivier die meandert, gaat een weg kronkelen als hij niet onderhouden wordt.’ Maar er zijn
wegen die de dans ontsprongen. In Italië zijn nog delen van de Via Postumia, de Via Appia en de Via Flaminia in gebruik, weet Matteazzi.
De onderliggende aanname van de winkelvraag mag dan discutabel zijn, toch is zij zo gek nog niet. Zeker niet in combinatie met de verwijzing naar beken. ‘Het klopt dat bepaalde wegen het tracé volgen van rivieren en waterlopen’, zegt wegenbouwexpert Pieter De Winne van de
UGent. ‘Zou je een rechter tracé willen aanleggen, dan vergt dat dure infrastructurele ingrepen.’ Logisch: je moet talloze bruggen bouwen om een rivier veelvuldig te kruisen. Mogelijk was men hier vroeger nog minder toe genegen dan nu.
Overigens lijken veel moderne wegen tegenwoordig vrij recht, maar ze zijn het vaak niet. Tegenwoordig kiest men er bewust voor om wegen niet kaarsrecht te maken, vertelt De Winne. Dat heeft te maken met het concentratieverlies van weggebruikers. Lange rechte wegen zijn saai. ‘Als gevolg van de gefixeerde achtergrond en het staren in de verte kan de bestuurder sneller vermoeid raken.’
Anne-Séverine Poupeleer van agentschap wegen & verkeer beaamt dat. ‘Een lage rijtaakbelasting op kaarsrechte wegen kan ervoor zorgen dat bestuurders sneller in slaap vallen.’ Het nodigt anderen volgens haar dan weer uit om te hard te rijden. Tegelijk is er slecht zicht op het verloop van de weg en de voorgangers, en kunnen afstanden minder goed worden
ingeschat. ‘Daarom leggen we wegen nu in ruime boogstralen aan in plaats van recht.’
Tomas Van Dijk
Vragen voor de wetenschapswinkel zijn welkom op onder vermelding van naam en woonplaats.