Britten zien hun levensstandaard historisch dalen
Liz Truss beloofde de Britten belastingverlagingen, maar het nieuwe leidersduo Sunak-Hunt presenteert een snoeihard pakket (55 miljard pond) bezuinigingen en belastingverhogingen. Nooit eerder daalde de levensstandaard zo drastisch.
De Britten waren gewaarschuwd. Al dagen verkondigde minister van Financiën Jeremy Hunt dat hij geen goed nieuws zou brengen. Toch was het donderdag voor velen een ruw ontwaken toen hij met premier Rishi Sunak, de nieuwe begrotingsplannen bekendmaakte.
Immens is het contrast met de beloftes van Liz Truss en haar minister van Financiën Kwasi Kwarteng, die met veel poeha de belastingen met 45 miljard pond gingen verlagen. Tegelijk zouden de gezinnen royale energiesteun krijgen. Helaas waren ze blind voor de financiële en economische realiteit in het VK. De markten grepen in. Het pond kelderde, hypotheekrentes schoten omhoog en de Conservatieve partij stuurde Truss – en haar Trussonomics – naar af.
Belastingdruk naar 37%
Enter Sunak en Hunt, die meteen een veel realistischere begroting uitwerkten. De harde cijfers kregen de Britten gisteren te horen. Er komen belastingverhogingen ten belope van 25 miljard pond. De belastingschalen worden vijf jaar bevroren, waardoor bijna 6 miljoen Britten meer gaan moeten afdragen. Bovendien belanden meer mensen in de hoogste schaal van 45 procent. Ook de gemeentelijke taksen stijgen met 5 procent en minder gezinnen zullen nog recht hebben op kinderbijslag, want de inkomensgrens wordt verhoogd. Ook de gemiddelde energiefactuur zal stijgen van 2.500 naar 3.000 pond. Alles samen zal de belastingdruk stijgen van 33 procent in 2019 naar 37 procent in 2027. Het is dertig jaar geleden dat die zo hoog was.
Behalve belastingverhogingen komen er ook voor 30 miljard besparingen. Belangrijk: het onderwijs en de National Health Service, de gratis gezondheidszorg die kraakt in al zijn voegen, blijven buiten schot. Zij krijgen er de komende jaren zelfs ruim 5 miljard pond bij. Hunt beklemtoonde dat hij geprobeerd heeft de minderbedeelden te beschermen. Daarom stijgen de pensioenen en sociale uitkeringen mee met de inflatie, die in oktober ruim 11 procent bedroeg. Ook miljardeninvesteringen in een nieuwe kerncentrale en in een hogesnelheidslijn naar het noorden blijven overeind. Hunt verhoogt ook de speciale belasting op energiebedrijven die nu extra winst maken, van 25 naar 35 procent van de winst.
Een decennium winst weg
Eigenlijk sturen Sunak en Hunt de partij met hun begroting weer naar het centrum. Opvallend was de tweet van Torsten Bell van de denktank Resolution Foundation, die zich bekommert om de levensstandaard van de lagere inkomens. Volgens Bell had deze begroting ook van Labour kunnen komen.
Maar feit is dat de Britten er erg slecht voorstaan. Hun levenstandaard zal de komende twee jaar met 7 procent dalen. ‘Dat is de grootste daling in de geschiedenis’, aldus Olly Bartrum van het Institute for Fiscal Studies. De winst van een heel decennium wordt in een klap weggevaagd. ‘De menselijke gevolgen hiervan zijn moeilijk voor te stellen.’
Brexit blijft Brexit
Het Office for Budget Responsibility, de begrotingswaakhond van de overheid, verwacht dat de Britse economie volgend jaar opnieuw met 1,4 procent krimpt. Pas in 2024 zal ze weer op het niveau van voor de pandemie komen. Daarmee presteert het VK slechter dan de meeste Europese landen. Daarom zwelt de discussie aan over de negatieve effecten van de Brexit. Bestuursleden van de Bank of England zeiden deze week dat de EU-uittreding de handel en de productiviteit heeft getroffen. De Brexit jaagt ook de inflatie aan.
Met Sunak verkleint de kans dat het tot een open handelsoorlog met de EU komt. Hij wil er alles aan doen om de problemen met de regeling rond Noord-Ierland op te lossen. Het geduld van de EU daarover is op.
Maar de Brexit zelf stelt hij niet ter discussie. Integendeel, hij gelooft nog altijd dat die de Britse economie op termijn voordelen kan opleveren. Hij kan het zich ook politiek niet veroorloven terug te komen op het principe. Binnen de partij vormen de overtuigde brexiteers nog altijd een belangrijke factie. Bovendien zal hij al zijn politiek kapitaal moeten inzetten om de sociale onrust in het land het hoofd te bieden.
‘De menselijke gevolgen van de dalende levensstandaard zijn moeilijk voor te stellen’ Olly Bartrum Institute for Fiscal Studies