Wordt ‘Opec voor regenwouden’ keerpunt voor ontbossing?
De comeback van Lula da Silva voedt de hoop dat er een einde komt aan de ontbossing van het Amazonewoud. Omdat dat onmogelijk te realiseren is zonder internationale steun, slaan Brazilië, Indonesië en Congo de handen in elkaar om hun regenwouden, en dus het klimaat, te beschermen.
‘Ik ben hier vandaag om te zeggen dat Brazilië terug is.’ Luiz Inácio Lula da Silva werd woensdag als een rockster verwelkomd op de VN-klimaatconferentie in het Egyptische Sharm-el-Sheikh. Gretig handjes schuddend met de aanwezigen, beloofde de toekomstige president van Brazilië het klimaatbeleid van huidig president Jair Bolsonaro – of het ontbreken ervan – drastisch om te gooien. John Kerry, Xie Zhenhua en Frans Timmermans, respectievelijk de hoogste afgevaardigden van de VS, China en de EU, zaten al met hem samen.
Dat Lula persoonlijke ontmoetingen had met die belangrijke afgevaardigden en dat hij door een deel van de deelnemers luidkeels werd toegejuicht – ‘olé, olé, olé, Lula Lula!’, klonk het – mag niet verbazen. Met 60 procent van het Amazonewoud op zijn grondgebied, speelt Brazilië een sleutelrol in het beschermen van waardevolle regenwouden, die door CO2 op te slaan de opwarming van de aarde kunnen afremmen. Wereldwijde bossen haalden de laatste twee decennia gemiddeld zo’n 2 miljard CO2 uit de atmosfeer, en het Amazonewoud alleen al (550 miljoen hectare groot) is goed voor zowat een kwart daarvan.
Bosbranden
Maar ontbossing en het veranderende klimaat bedreigen de werking van het Zuid-Amerikaanse regenwoud. Nu al toont het – vooral in gebieden met veel ontbossing voor vee- en sojateelt – minder veerkracht en kan het minder snel herstellen van droogtes of bosbranden, bleek eerder dit jaar uit onderzoek in vakblad Nature Climate Change. En nadat Lula tijdens zijn eerste twee ambtstermijnen (2003-2011) de ontbossing had teruggedrongen tot historische laagtes, zit ze onder Bolsonaro op het hoogste punt sinds 2006. Van januari tot oktober werd een kleine 10.000 vierkante kilometer gerooid, een gebied meer dan twaalf keer zo groot als New York City.
In zijn speech woensdag beloofde Lula ‘krachtig te zullen strijden tegen illegale ontbossing’. ‘Zonder bescherming van het Amazonewoud is er geen klimaatveiligheid voor de wereld. We zullen alle inspanningen doen om tegen 2030 geen ontbossing meer te hebben.’
‘Zonder bescherming van het Amazonewoud is er geen klimaatveiligheid. We zullen alles doen om tegen 2030 geen ontbossing meer te hebben’ Lula da Silva Toekomstig president Brazilië
Conservatieve regering
Maar het is nog maar de vraag of hij die
belofte kan waarmaken. In de eerste tien dagen nadat Lula was verkozen, eind oktober, telde het Braziliaanse Instituut voor Ruimteonderzoek (Inpe) al meer bosbranden dan in heel november 2021 – terwijl het ‘bosbrandseizoen’ normaal gezien in augustus en september plaatsvindt. Natuurorganisatie WWF verwacht vóór de machtsoverdracht nog een ontbossingspiek.
Eenmaal aan de macht, in januari, moet Lula ook rekening houden met wat algemeen gezien wordt als het ‘meest conservatieve’ parlement sinds het einde van de militaire dictatuur, eind jaren 80. En regionale leiders uit het Amazonegebied vuren protesten aan tegen Lula’s overwinning in de presidentsverkiezingen. Zij konden profiteren van Bolsonaro’s beleid en de uitholling van milieuwetten.
De economische belangen zijn enorm, en zonder internationale steun zal er weinig van de beschermplannen terechtkomen, is de vrees. Daarom slaat Brazilië de handen in elkaar met Indonesië en de Democratische Republiek Congo, om samen een ‘financieringsmechanisme’ voor de bescherming van regenwouden uit te werken. In Sharm-el-Sheikh tekenden ministers van de drie landen, die samen meer dan de helft van de tropische regenwouden herbergen, daarvoor een akkoord, dat analisten omschrijven als een ‘Opec voor regenwouden’, genoemd naar het kartel van olieproducerende landen.
‘Congolees bos nog belangrijker’
Hoe dat financieringsmechanisme er concreet zal uitzien, is nog niet duidelijk. Er wordt voortgeborduurd op het reeds bestaande VN-programma, waarbij landen financiële steun krijgen voor de bescherming van bossen. Ook Brazilië kon lang rekenen op geld van geïndustrialiseerde landen, maar toen de ontbossing onder Bolsonaro weer in de lift zat, draaiden onder meer Noorwegen en Duitsland de kraan dicht.
Lula en Brazilië, dat in 1992 al de baanbrekende Earth Summit van de VN organiseerde, mogen dan wel de meeste aandacht krijgen in Egypte, ook de bescherming van natuur in Congo zal cruciaal zijn in de strijd tegen klimaatverandering. Dat stellen Congolese en Belgische wetenschappers die verbonden zijn aan de VUB. ‘Op basis van wetenschappelijke metingen in het Isangi-gebied in de provincie Tshopo, legt het Congolese bos per hectare meer koolstof vast dan het Amazonewoud’, zegt Jean-Jacques Bambuta Boole, coördinator van de Unité de Gestion des Tourbières in Congo (een afdeling van het Congolose Ministerie van Leefmilieu). ‘Maar dat stond tot nog toe niet op de klimaatagenda.’
Korneel Delbeke
TICKETS & VOLLEDIG PROGRAMMA: WWW.CCDEFACTORIJ.BE