‘Tanks kunnen we de Oekraïners niet geven. Die hebben we zelf niet meer’
De oorlog in Oekraïne heeft volgens de Belgische Chef Defensie Michel Hofman enkele problemen op scherp gesteld. ‘We hebben een miljard euro gekregen om onze readiness te verhogen. Dat toont waar het knelde.’
Tegenover het bureau van Chef Defensie Michel Hofman hangt een enorme foto van een Belgisch marineschip op volle zee. Er straalt een rust vanaf. Net zoals dat doorgaans het geval is bij de admiraal zelf. Toch was exact één week geleden de spanning ook in dit kantoor te snijden, na de raketinslag in Polen, waarbij twee mensen om het leven kwamen. Dat had de potentie om artikel 5 van het Navo-handvest te activeren. Dat stelt dat een aanval op één lid gelijkstaat aan een aanval op iedereen. Maar zowel Navobaas Jens Stoltenberg als Amerikaans president Joe Biden liet binnen de 24 uur weten dat de raketten niet uit Rusland kwamen. Vermoedelijk ging het om verkeerd terechtgekomen afweer van de Oekraïners.
Hoe zijn de afspraken daarover binnen de Navo? Als het nu toch Russisch tuig was geweest, beginnen de beslissingsradertjes dan onmiddellijk te draaien?
‘Neen. Dat wordt geval per geval bekeken. Het is niet zo dat wanneer Rusland A of B doet, dat we gewoon de desbetreffende map uit de kast halen en de plannen daarin uitvoeren. We moesten die dag eerst en vooral afwachten wat de Polen zouden zeggen. Dat was een allesbepalende reactie. Dat heb ik op dat moment ook met de minister van Defensie en de premier gedeeld. En hoe je vanaf daar verder gaat, daar is geen vast draaiboek voor.’
De Oekraïense president Volodimir Zelenski houdt vol dat het niet om een afweerraket van hen ging. Waarom zet hij de relatie met de Navo zo onder druk?
‘Mja … De Oekraïners gaan de site kunnen bezoeken en daar zal hij alle elementen krijgen, denk ik. Laat ons afwachten hoe Oekraïne dan reageert.’
‘Je mag ook niet vergeten dat Zelenski al negen maanden in een oorlog verwikkeld is. Het is belangrijk dat we de steun aan het land volhouden zo lang als dat nodig is, en dat hebben veel regeringsleiders ook al verklaard. Als we niet willen dat dit conflict zich nog verder uitbreidt, kunnen we niet anders. Maar intussen zijn het alleen Oekraïense soldaten en burgers die sterven, niet de onze. Dat moet je in het achterhoofd houden als je Zelenski hoort.’
De Verenigde Staten nemen hun leidende rol opnieuw ten volle op.
‘Dat begon voordien al. In september 2021 waren zij al heel transparant over wat zij ginds observeerden en hoe zij de situatie inschatten. En dat is nog altijd zo. Niet op een manier van “je moet naar me luisteren, want ik heb gelijk”. Ik herinner me een gesprek met generaal Mark Milley, de Amerikaanse chef van de Defensiestaf, die me toonde wat hij in handen had en me vroeg wat ik ervan vond. Zij wilden hun oordeel niet opdringen, maar het net aftoetsen. Dat is in het verleden wel anders geweest. Helaas hadden ze het bij het rechte eind.’
Wat heeft deze oorlog u geleerd over het Belgische leger?
‘Veel dingen wisten we al, maar dit conflict heeft een aantal problemen nog eens op scherp gesteld. We hebben boven op de budgetverhogingen een miljard euro gekregen om onze readiness te verhogen. Eh ben, voilà, dat toont waar het knelde. Dat gaat om de beschikbaarheid van voertuigen, transportmogelijkheden en voldoende munitiestocks. Europees en in de Navo zijn al initiatieven voor diepere samenwer
king, bundeling van munitie en gezamenlijke aankopen, maar dat moet worden uitgebreid. Munitie die in het ene wapen past, past niet per se in het andere.’
TonendeOekraïnersnietnetaandathetmeteenratjetoeaanmateriaalooklijkttelukken?
‘Zij passen zich zeer goed aan de omstandigheden en de beschikbare middelen aan. Maar dat is van een andere orde dan de communicatie die er in de toekomst mogelijk moet zijn tussen onze landvoertuigen, de F-35’s en de soldaten op het terrein. Dat zijn allemaal dingen die op elkaar moeten afgestemd zijn, internationaal.’
DevreesvoorRussischecyberaanvallenwasgroot.DatlijktinhetWestenmeetevallen.Ofblijfterveelonderderadar?
‘Ze hebben hun acties initieel geconcentreerd op Oekraïne zelf. En niet alleen omdat ze dat zo wilden. Deze oorlog veroorzaakt ook in Rusland een braindrain. Maar de beïnvloeding op sociale media, het tweedracht en twijfel zaaien, dat krijgen we wel over ons heen.
Ook in Afrika spelen Russische acties ons parten. Ze stellen alles in het werk om onze banden met Afrika te verzwakken. Wij zijn daar als Europeanen door de beïnvloeding van de Russen buitengezet in landen als de Centraal-Afrikaanse Republiek en Mali.
Lijdtdewaakzaamheidvoorterrorismedaaronder?SowiesoligtvoordemeestelandendefocusnuophetOosten.
‘Dat we in de instabiele Sahelregio de zaken niet meer van dichtbij kunnen volgen, dat gaat tot problemen leiden, ja. Om daar iets positiefs uit te werken, moet je met twee zijn. En de lokale overheden willen niet meer met ons werken. Europa is daar een pak invloed aan het verliezen, al blijven we wel actief in landen als Niger en Benin. Niet iedereen denkt zoals wij.’
Dronesspeleneengroterolindeoorlog,aanbeidekanten.Watvindtuervandateenresolutievoorstelomdedronestebewapenenwerdweggestemdinhetparlement?
‘Defensie heeft al veel geïnvesteerd in haar drone-capaciteit en blijft dat doen. En terecht. Maar het Plan Star voorziet niet in de bewapening van onze drones. Wat mijn mening daarover is? U heeft
(In een twaalf pagina’s tellend advies hield de Defensiestaf een genuanceerd pleidooi vóór de bewapening van de drones, red.) Ik ben er zeker van dat deze vraag op zeker moment opnieuw zal worden gesteld.’
‘De Russen stellen alles in het werk om onze banden met Afrika te verzwakken. Dat we in de instabiele Sahelregio de zaken niet meer van dichtbij kunnen volgen, dat gaat tot problemen leiden’
DoetBelgiëvoldoende?
‘We hebben van in het begin gedaan wat we konden. Munitie, wapens, voertuigen, draagbare raketlanceerders, medisch materiaal, generatoren, brandstof, slaapzakken … Elke maand passeert er wel een dossier op de ministerraad. We overleggen met de Belgische industrie om de Oekraïners zo veel mogelijk te voorzien van de spullen die ze nodig hebben. Maar tanks, dat gaat natuurlijk niet. Die hebben we zelf niet meer.’