De ultieme test voor de juryrechtspraak
Vandaag worden in Brussel onder zevenhonderd resterende kandidaten 12 juryleden en 24 plaatsvervangers gekozen voor het assisenproces over de aanslagen van 22 maart.
Het terreurproces over de aanslagen in Brussel en Zaventem had al op 10 oktober van start moeten gaan met de samenstelling van de jury. Maar de discussie over de boxen van waaruit de negen aanwezige beschuldigden het proces moeten volgen, veroorzaakte vertraging. Vandaag, bijna twee maanden later, zijn de boxen helemaal aangepast aan de wensen van de verdediging en van de voorzitter van het hof, Laurence Massart. En dus wordt – als alles volgens plan verloopt – vandaag de jury verkozen .
Duizend kandidaten – allemaal Franstaligen uit het Brussels Gewest – werden uitgeloot. De kandidaat-juryleden zijn tussen 28 en 65 jaar, moeten kunnen lezen en schrijven en mogen geen gevangenisstraf van meer dan vier maanden opgelopen hebben. Driehonderd van de duizend op basis van de kieslijsten uitgelote mensen hebben al op voorhand een vrijstelling gekregen. De meesten omdat ze ziek zijn of fysiek niet in staat om de zittingen te volgen. Anderen konden dan weer aantonen dat ze onmisbaar zijn op hun werk.
De zevenhonderd resterende kandidaten worden vandaag verwacht in de assisenzaal in de oude gebouwen van de Navo in Evere. Wie niet komt opdagen, kan zich verwachten aan een fikse boete, die in extreme gevallen tot 8.000 euro kan oplopen.
Honderden uitgelote kandidaten zullen ongetwijfeld proberen om niet te moeten zetelen in een assisenzaak die hen vele maanden uit hun normale leven zal weghouden. Zowel het openbaar ministerie als de verdediging heeft het recht om 18 kandidaat-juryleden te wraken zonder daarvoor een reden op te geven. Voor dit ‘monsterproces’ worden, behalve twaalf effectieve juryleden, ook 24 reserve-juryleden aangeduid, omdat de kans groot is dat iemand in de loop van volgende maanden uitvalt, bijvoorbeeld door ziekte. Het proces zal minimaal zes maanden duren, maar allicht duurt het negen of tien maanden voor er een uitspraak valt.
Achilleshiel
De volksjury wordt naar alle verwachting de achilleshiel van het assisenproces over de aanslagen. Voor de haalbaarheid van de assi
Het proces zal minimaal zes maanden duren, maar allicht duurt het negen of tien maanden voor er een uitspraak valt
Maandag legt de voorzitter eerst de procedure uit aan de juryleden, daarna leest de openbaar aanklager de akte van beschuldiging voor
plaatsvervangende juryleden opgeroepen. In het eerste van de drie assisenprocessen tegen de gangsterbende van Marcel Habran in Luik – nog zo’n megaproces – waren op het moment van de uitspraak, na zes maanden proces, nog maar dertien juryleden over. Als het aantal onder de twaalf zakt, moet het hele proces overgedaan worden.
Frans model
In Frankrijk komen terrorismezaken al sinds de jaren 80 voor een speciaal hof van assisen dat uit louter beroepsrechters bestaat. Het proces over de aanslagen in Parijs verliep er vorig jaar vlekkeloos, tot grote tevredenheid van de slachtoffers.
‘Wij waren voorstander van een assisenhof met beroepsrechters, dat is geen geheim’, zegt Philippe Van Steenkiste, de voorzitter van V-Europe, een van de organisaties die de slachtoffers van de aanslagen in Brussel en Zaventem vertegenwoordigt. ‘Het zou allemaal veel sneller gaan, zonder volksjury. Beroepsrechters zouden de slachtoffers ook veel gevoelige zaken kunnen besparen, zoals foto’s van de autopsieën bijvoorbeeld. Een volksjury moet die nu te zien
krijgen. Dat is heel hard. En dan is er nog de veiligheidskwestie. Wie zegt dat de juryleden niet bang zullen zijn van IS?’
Maar V-Europe heeft zich neergelegd bij de Belgische assisenprocedure. ‘In een democratie moet je aanvaarden dat je niet altijd je zin krijgt. Wij hopen dat de jury haar moeilijke taak ter harte zal nemen en dat de leden ervan de nodige psychologische bijstand krijgen om alles te verwerken.’
Als de verkiezing van de jury vandaag zonder hindernissen verloopt, kan het proces volgende week maandag eindelijk echt beginnen. Nadat de voorzitter uitgebreid de procedure van assisen uitgelegd heeft aan de juryleden, zal de openbaar aanklager de honderden pagina’s dikke akte van beschuldiging voorlezen.
De maand december zal overigens met horten en storen verlopen. Half december is er al een onderbreking van drie dagen omdat er door een geplande Europese top niet genoeg politie beschikbaar is. Tussen Kerst en Nieuwjaar en in de schoolvakanties ligt het proces ook stil.
Op het proces over de aanslagen, waarbij 32 doden en honderden gewonden vielen, staan tien mensen terecht van wie er negen in levenden lijve aanwezig zullen zijn. De tiende – het vermoedelijke brein achter de aanslag, Oussama Atar – is vermoedelijk om het leven gekomen in Syrië.