Geen 100.000 gesneuvelde soldaten, maar menselijke tol is gigantisch

Hoeveel Oekraïense soldaten zijn al gesneuveld in de oorlog en hoeveel burgers zijn al gedood? Ursula von der Leyen zette het debat op scherp met een omstreden uitspraak over ‘meer dan 100.000 gesneuvelde Oekraïense soldaten’.

Het was een opvallende uitspraak van Ursula von der Leyen. In een opgenomen boodschap waarin de voorzitster van de Europese Commissie pleitte voor de oprichting van een speciale rechtbank voor Russische oorlogsmisdaden, zei ze dat er al ‘meer dan 20.000 burgers en meer dan 100.000 Oekraïense militairen zijn gestorven’.

Dat zijn enorme aantallen, maar waren de cijfers van Von der Leyen correct? De woordvoerder van de Oekraïense president Volodimir Zelenski liet meteen weten dat ze ‘ver van de realiteit staan’. Hij wees erop dat alleen het ministerie van Defensie of de opperbevelhebber van het leger over ‘dergelijke gevoelige informatie’ kan spreken.

Cijferdans

Maar Kiev communiceert niet over zijn doden. Op de website van het ministerie van Defensie verschijnt wel elke dag een bericht over het aantal Russische verliezen. Op 30 november was er sprake van ‘ongeveer 88.000 doden (plus 500) bij de vijand’. Op 28 november stond de teller op 87.900 (plus 590). Sneuvelen er dagelijks meer dan 500 Russische soldaten? Een paar maanden geleden sprak Zelenski over 200 Russische doden per dag.

Waarop het Oekraïense leger zich voor deze cijfers baseert, weet niemand. De enige keer dat de opperbevelhebber van het Oekraïense leger over de eigen doden sprak, dateert van eind augustus. Generaal Valeri Zaloezjny zei toen op een bijeenkomst van veteranen en oorlogsweduwen dat er bijna 9.000 soldaten gestorven waren.

Kwamen er de voorbije drie maanden dan 90.000 Oekraïense soldaten om? De kans is klein. Waarschijnlijk heeft Zaloezjny in augustus de eigen verliezen geminimaliseerd. Maar evengoed heeft Von der Leyen de Oekraïense verliezen overdreven. De Amerikaanse opperbevelhebber Mark Milley schatte begin november het aantal doden én gewonden aan beide kanten op meer dan 100.000. Voor elke dode soldaat raken er twee tot drie gewond. Dat zou dus betekenen dat er aan beide kanten al ongeveer 30.000 soldaten zijn gesneuveld.

Doden én gewonden

Na de kritiek uit Kiev liet een woordvoerder van de Europese Commissie per tweet weten dat Von der Leyen ‘doden en gewonden’ had bedoeld, net zoals Milley. Opvallend: de Amerikaanse generaal schatte het aantal Oekraiense burgerslachtoffers – ongeveer 40.000, zei hij – veel hoger in dan de 20.000 die Von der Leyen noemde. Over de burgerslachtoffers houden de VN officiële cijfers bij. Twee dagen geleden spraken ze van 6.655 doden en 10.368 gewonden. Ze voegden er wel aan toe dat het echte aantal waarschijnlijk hoger ligt. Ook Rusland communiceert vooral over de verliezen aan Oekraïense kant. De laatste keer dat de Russische minister van Defensie over de eigen doden sprak, dateert van september. Generaal Sjojgoe zei toen dat er 5.937 Russische soldaten waren gedood.

Zeker is dat de menselijke tol van deze oorlog gigantisch is. Vooral aan Russische kant dreigt een catastrofe. Aan het front in de Donbas zitten veel van de 300.000 soldaten die sinds 21 september werden gemobiliseerd. Zij kregen nauwelijks training en zijn erg slecht uitgerust. Als het harder gaat vriezen en het Oekraïense leger een offensief inzet, dreigen ze massaal te sneuvelen.

De vraag is vooral of Oekraïne de komende weken een groot offensief wil beginnen. Offensieve acties zijn dodelijker dan defensieve. Daarom leden de Russen in de eerste maanden van de oorlog waarschijnlijk meer verliezen dan de Oekraïners. Maar intussen zijn de rollen omgekeerd. Alleen rond Bachmoet, in de provincie Donetsk, probeert het Russische leger tevergeefs terrein te veroveren. Daar sneuvelen dagelijks veel soldaten.

De Oekraïeners hopen vooral in het zuiden snel terrein te heroveren. Ze hebben het momentum en kunnen waarschijnlijk meer soldaten inzetten dan Rusland. Optimistische bronnen spreken over 200.000 tot 300.000 Oekraïense soldaten tegenover minder dan 100.000 Russen. Ze zijn ook beter uitgerust om te vechten in de koude. Ze hebben betere wapens, tenten en jassen. Als de grond helemaal bevriest, is dat ook in hun voordeel. Het wordt dan weer makkelijker met tanks en gepantserde voertuigen te manoeuvreren.

Zelenski’s woordvoerder liet weten dat Von der Leyens cijfers ‘ver van de realiteit’ staan