Bacteriën surfen op plastic naar ons voedsel

Stukjes plasticafval in het milieu zijn een broeihaard van ziektekiemen. ‘Als ze in onze voeding belanden, is dat reden tot bezorgdheid.’

Plasticdeeltjes worden aangetroffen op de hoogste, diepste en meest afgelegen plekken op aarde. Onvermijdelijk belanden ze ook op ons bord. Studies brachten aan het licht dat onder meer mosselen, zout, bier en drinkwater minuscule stukjes plastic bevatten.

Met die kleine stukjes plastic kunnen nog andere ongenode gasten ons lichaam binnendringen. De iets grotere deeltjes (microplastics genoemd, 1 micrometer tot 5 millimeter groot) worden voor een groot deel uitgescheiden via de ontlasting. Dat maakt hen niet onschuldig. Ze kunnen immers drager (‘vector’) zijn van heel wat mogelijk schadelijke chemische stoffen en micro-organismen.

Op plastic stukjes ontstaat een zogeheten biofilm, een laagje micro-organismen die er welig op tieren en zich op dat vehikel ook voortbewegen. Ze kunnen giftige stoffen produceren (denk aan de blauwalgen op onze wateren) of ze zijn zelf ziektekiemen. Op die manier kunnen microplastics die in voedingswaren belanden, gevaarlijke kiemen als stafylokokken of de listeriabacterie op de mens overbrengen.

Vanwege die eigenschap worden microplastics een Trojaans paard genoemd. ‘Een goed beeld,’ zegt Andreja Rajkovic, specialist voedselveiligheid aan de UGent. Hij en zijn team onderzoeken de effecten van plasticdeeltjes in ons voedsel, in twee grote projecten, een met Vlaamse en een met Europese financiering.

Resistentie tegen antibiotica

Zo zullen Rajkovic en zijn team de listeriabacterie nader bekijken: ‘Onze hypothese is dat op de plasticpartikels de bacterie virulenter, zeg maar schadelijker wordt.’ Ook naar het mogelijke verband met astma en allergieën voert de groep nog onderzoek.

Doordat bacteriën op de plasticvehikels met elkaar in contact komen zijn dat hotspots om genen uit te wisselen. Zo bestaat de kans dat resistentie tegen antibiotica zich daar sneller ontwikkelt. ‘Geen reden tot paniek, maar dit moeten we goed in de gaten houden’, zegt Rajkovic. ‘Zeker in omgevingen waar er zowel veel plastic gebruikt wordt als veel resistente bacteriën circuleren.’

Ook bij plastic voor voeding doet zich een ongemakkelijke paradox voor. Plastic is licht, goedkoop, soepel, water- en luchtdicht. Ideaal dus om voeding mee te verpakken. Zo kunnen we voedingswaren langer bewaren, is er minder verlies en is de kans op besmetting kleiner.

Maar datzelfde materiaal kan dus ook een bron van vervuiling en besmetting zijn. ‘Ja, dat is een moeilijke kwestie’, geeft Rajkovic toe. ‘Daar moeten we een afweging maken tussen de voor- en de nade

Ook plastic verpakkingen voor voeding kunnen een bron van vervuiling en besmetting zijn