Bijna helft zwangere vrouwen heeft overgewicht, en dat baart zorgen

Vier op de tien zwangere vrouwen in Vlaanderen hebben overgewicht. Tien jaar geleden was dat maar het geval bij een op de drie zwangere vrouwen. Gezondheidswerkers spreken van een onrustwekkende trend.

Overgewicht heb je als je BMI hoger is dan 25 – je berekent dat door je lengte in centimeters te delen door je gewicht in kilogram. Bij het begin van hun zwangerschap blijken vier op de tien vrouwen in Vlaanderen nu overgewicht te hebben. In 2012 was dat nog drie op de tien. Veertien procent heeft zelfs obesitas, of een BMI van 30 of hoger.

‘Gelukkig is het bij ons nog niet zo erg als in Groot-Brittannië of de Verenigde Staten, maar ik had nooit gedacht dat het zo sterk zou toenemen. Veertig procent is veel’, zegt professor Annick Bogaerts (KU Leuven). Zij is covoorzitter van de wetenschappelijke commissie van het Studiecentrum voor Perinatale Epidemiologie (SPE), dat de cijfers publiceerde in haar jaarverslag voor 2021.

Bij een te hoog BMI tijdens de zwangerschap is er beduidend meer risico op het ontwikkelen van diabetes, hoge bloeddruk en de nood aan een keizersnede. Kinderen van vrouwen met overgewicht of obesitas hebben meer kans om later zelf gewichtsproblemen te ontwikkelen. De promotie van een gezonde levensstijl tijdens de zwangerschap, en ook daarvoor al, is dus aangewezen.

‘Baby’s van vrouwen met overgewicht zijn groter, het risico bestaat dat de arbeid tijdens de bevalling moeilijker verloopt en de moeders hebben meer risico op een hoge bloeddruk of zwangerschapsdiabetes’, zegt professor Kristien Roelens, covoorzitter van de wetenschappelijke commissie van het SPE. ‘Dat laatste wordt nu zelfs bij elke zwangere vrouw getest tijdens het tweede trimester.’

Mentale kwestie

Zwangere vrouwen aanspreken op hun gewicht is niet makkelijk, het klinkt al snel beschuldigend. ‘Klopt’, zegt Roelens. ‘Daarom proberen we de boodschap voorzichtig over te brengen. Er spelen veel factoren een rol bij het ontstaan van obesitas. Dat mag niet verhinderen om te proberen er iets aan te doen.’

Meer bewegen is de boodschap, en gezonder eten, eventueel onder begeleiding van een coach of diëtist. ‘We zien soms dat zwangere vrouwen zo gemotiveerd raken, dat ze na de bevalling doorgaan met die gezonde levensstijl. Dat is belangrijk voor henzelf, hun kind en een eventuele volgende zwangerschap.’

Een derde advies voor zwangere vrouwen met obesitas: niet te veel bijkomen. ‘Zeker minder dan de gewone twaalf kilo’, zegt Roelens.

‘Wij merken al langer dat zwangere vrouwen met obesitas veel meer bijkomen dan goed is voor henzelf en hun baby’, zegt Bogaerts,

die haar loopbaan begon als vroedvrouw en later doctoreerde op obesitas tijdens de zwangerschap. ‘Het moeilijke is dat het niet alleen een kwestie van meer bewegen en beter eten is, maar ook een mentale kwestie.’

Minder dan vijf kilo

Hoeveel mogen zwangere vrouwen bijkomen? Bogaerts verwijst naar VN-richtlijnen uit 2009: ‘Bij een gewoon gewicht is dat tot zestien kilo. Bij overgewicht is het zeven tot elf kilo, bij obesitas vijf tot negen kilo. Maar wij hebben vastgesteld dat de uitkomst bij vrouwen met obesitas nog beter is als er minder dan vijf kilo bijkomt. Soms is het zelfs oké als ze helemaal geen gewicht winnen tijdens hun zwangerschap. Een goede medische opvolging is noodzakelijk, want de baby moet wel goed blijven groeien.’

De gewichtstoename van zwangere vrouwen ligt mogelijk mee aan de basis van het stijgende aantal keizersnedes, al is die niet zo drastisch: van 19 naar 22 procent in tien jaar.

Minder geknipt

Een positieve evolutie is de daling van het aantal vrouwen dat een ‘knip’ krijgt bij een vaginale bevalling: van bijna de helft in 2012 naar 34 procent nu. Dat is nog altijd 2,7 keer meer dan in Brussel, en 1,7 keer meer dan in Wallonië. Opvallend is de grote variatie tussen ziekenhuizen: in het ene ziekenhuis wordt er in 14 procent van de vaginale bevallingen een knip gezet, in het andere gebeurt dat in 40 procent van de gevallen.

Tot slot: in 2021 waren er meer geboorten dan in het eerste coronajaar, wat het agentschap Opgroeien al had gemeld. Maar die stijging is uitzonderlijk als je ze afzet tegen de voorbije tien jaar. Het aantal geboortes daalde met 6,5 procent, van 68.757 in 2011 naar 64.282 in 2021. Afwachten wat 2022 brengt.

‘Baby’s van moeders met overgewicht zijn groter, de bevalling verloopt moeizamer en er zijn gezondheidsrisico’s’ Kristien Roelens Studiecentrum voor Perinatale Epidemiologie