Kort & bondig Doorbreek de zwijgcultuur

In de open brief van 121 vrouwen over MeToo in de politiek (DS 28 november), wordt benadrukt hoe ook die wereld behoefte heeft aan zelfreflectie. De verhalen van seksueel geweld en grensoverschrijdend gedrag tonen gelijkenissen met de verhalen in andere omgevingen, zoals de academische wereld: het gaat om domeinen waarin vrouwen historisch een minderheid zijn geweest en die mannelijkheid als norm met zich dragen, waar een sterke machtscultuur aanwezig is en waarbij macht een zwijgcultuur bestendigt die grensoverschrijdend gedrag aankaarten bemoeilijkt.

In de brief van de politici staat geschreven: ‘De politieke wereld is ontworpen door en voor mannen. De beroepscultuur is seksistisch.’ Socioloog Nirmal Puwar omschreef hoe vrouwelijke en zwarte politici als ‘space invaders’ in een historisch mannelijke en witte ruimte terechtkomen. Alleen al door hun aanwezigheid, wordt het instituut een spiegel voorgehouden die de heersende normen, gewoonten en gedragingen benadrukt. Het is tekenend dat de vrouwelijke politici vandaag nog moeten pleiten voor een onafhankelijk orgaan dat hun bescherming kan bieden tegen grensoverschrijdend gedrag. De politieke wereld bestendigt zo, net als de academische wereld, de visie van een log instituut waarbij zwijgcultuur veeleer op een openlijke manier doorbroken moet worden. Intern blijkt het niet te lukken.

Het is een uitdaging om institutionele normen en seksistische beroepsculturen tegen te gaan, aangezien ze zich verbergen achter een illusie van neutraliteit. ‘Dit is gewoon hoe het is’, daar komt de reactie doorgaans op neer. Ook uit mijn doctoraatsonderzoek blijkt dat vrouwelijke politici nog altijd de boodschap krijgen dat ze met seksistische opmerkingen horen om te gaan. Wat de zaak bemoeilijkt, is dat politici die openlijk normen of problemen binnen het instituut aankaarten, extra zichtbaar worden voor het publieke oog. Dat is vooral zo als ze terugvallen op persoonlijke ervaringen, of ongelijkheden aankaarten die gelinkt kunnen worden aan de eigen identiteitskenmerken.

Vrouwelijke politici kunnen aarzelen om genderproblematieken aan te kaarten, omdat ze niet gereduceerd willen worden tot hun vrouw zijn, of omdat ze schrik hebben gepercipieerd te worden als ‘zeur’ door kiezers en door andere politici. Politici weten dat nieuwsberichten over identiteitskenmerken en eigen ervaringen snel opgepikt worden, en dat (negatieve) reacties op sociale media niet uitblijven. Die factoren dragen bij aan de zwijgcultuur.

Dat is niet alleen het geval voor genderkwesties, het kan ook gaan over institutionele normen zoals witheid, heteroseksualiteit en behoren tot een hogere sociale