Stop migratie! (van kapitaal)

Wouter Ryckbosch vindt het verbazend dat het debat alleen gaat over arbeidsmigratie en niet over de migratie van kapitaal.

Het is een zo goed als vergeten stukje vaderlandse geschiedenis: van eind 19de eeuw tot de Eerste Wereldoorlog ontpopte België zich als internationaal belastingparadijs. Toerisme en immigratie van kapitaalkrachtige buitenlanders werden enthousiast aangemoedigd door een heuse industrie van bankiers en financieel adviseurs die hun financiën veilig op Belgische bodem wilden herbergen. Tot grote ergernis van Franse, Britse en Nederlandse politici. Terwijl zij aan het begin van de 20ste eeuw schuchtere pogingen ondernamen om progressieve belastingen in te voeren als basis voor een socialere welvaartsstaat, werden die plannen bemoeilijkt door vluchtend kapitaal dat schaamteloos de grens overstak richting België en Zwitserland.

Ondanks de dreigende taal van Franse ministers waren aanvankelijk weinig Belgische beleidsmakers bereid om de succesvolle financiële sector aan banden te leggen, zich daarbij vooral beroepend op het bankgeheim en de onaantastbaarheid van privaat bezit. Alleen de nood aan meer inkomsten en internationale samenwerking in de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog bracht een eind aan de status van België als fiscaal paradijs.

Porselein taxeren

Wie de discussies over vermogens- en erfbelastingen vandaag volgt, hoeft niet ver te zoeken naar parallellen met de parlementaire debatten uit de vroege 20ste eeuw. Drie Gentse economen pleitten onlangs voor hogere schenk- en erfbelastingen, ook Vooruit liet een voorstel voor meer herverdelende erfbelastingen optekenen, en PVDA/PTB pleit al langer voor een vermogensbelasting op de allerrijksten. De reacties op die voorstellen zijn overwegend negatief. De invoer van een vermogensbelasting leidt tot kapitaalvlucht van de rijken, waardoor de middenklasse ervoor moet opdraaien, klonk het bijna unisono bij de voorzitters van de N-VA, Open VLD en zelfs Vooruit. Tom Van Grieken (Vlaams Belang) en Alexia Bertrand (Open VLD) passen dan weer voor overheidsambtenaren die het porselein, de schilderijen of flessen wijn in de woonkamer komen taxeren. Met andere woorden: fraude zal de norm zijn, elke poging om vermogens te belasten is zinloos.

Die politieke machteloosheid tegenover belastingfraude staat in schril contrast met het enthousiasme waarmee de Vlaamse regering de strijd tegen sociale fraude aangaat – bijvoorbeeld als het gaat over de huur van sociale woningen. Het defaitisme is des te opvallender gezien de omvang en de toename van het probleem. Onderzoekers als de Fransman Gabriel Zucman toonden aan dat de hoeveelheid vermogen geparkeerd in belastingparadijzen sinds de jaren 70 spectaculair gestegen is. Sinds het ontstaan van de sociale welvaartsstaat met haar hogere belastingtarieven is een dynamiek gegroeid waarbij steeds meer multinationals hun winsten internationaal zo verdelen dat ze zo veel mogelijk belastingvrij kunnen blijven – een praktijk die niet toevallig ontstond bij grote Zwitserse farmabedrijven als Roche.

Hoewel Roche in de jaren 60 onder meer in Frankrijk enorme verkoopsuccessen boektemet het populaire kalmeermiddel valium, moesten alle internationale vestigingen buitensporige vergoedingen betalen aan de Zwitserse hoofdzetel voor het gebruik van de merknaam en de ontwikkeling van het recept. Daardoor betaalde Roche zo goed als geen belastingen in Frankrijk, ondanks de grote productie- en verkoopactiviteiten die er plaatsvonden. Het is een praktijk die sindsdien ook in de technologiesector werd geperfectioneerd.

Erfbelastingen verlaagd

Terwijl steeds meer vermogen aan belastingen ontsnapt, is het herverdelend karakter van de meeste fiscale systemen afgebouwd. Hoewel het aandeel van inkomen uit vermogen groter is geworden ten overstaan van arbeidsinkomens, zijn veel schenken erfbelastingen verlaagd, minder progressief geworden of zelfs afgeschaft – ook in België.

Beide fenomenen zijn moeilijk los van elkaar te zien. Net zoals een eeuw geleden oefenen belastingparadijzen een neerwaartse druk uit op het fiscale beleid van nationale overheden. Wie vermogen belast, jaagt kapitaal weg, en wie multinationals niet lokt met uitzonderlijke belastingvoordelen, vernietigt werkgelegenheid. Terwijl in de vroege 20ste eeuw Franse politici zich ergerden aan de Belgische en Zwitserse gunstregimes omdat die hun fiscaal systeem ondermijnden, wil vandaag iedereen van het eigen

De effecten van kapitaalvlucht op de koopkracht en op de duurzaamheid van de sociale zekerheid zijn niet min

land een fiscaal toevluchtsoord maken. Ook België biedt fiscale vrijstellingen aan voor uit het buitenland aangeworven grootverdieners, en draagt zo volgens het jaarlijkse Global Tax Evasion Report opnieuw zijn steentje bij aan wereldwijde belastingontwijking.

De Stemming ( VRT NWS en De Standaard) wees vorige maand uit dat migratie en pessimisme over de economie de belangrijkste politieke bezorgdheden zijn in Vlaanderen. Die thema’s geven volgens de onderzoekers partijen als Vlaams Belang een stevige duw in de rug. Het is verbazend dat het debat daarbij alleen gaat over migratie van arbeid, en niet over de manier waarop wereldwijde migratie van kapitaal de sociale welvaartsstaat onder druk zet. Nochtans is de toename van kapitaalsmigratie en -ontduiking de voorbije decennia veel spectaculairder dan die van arbeidsmigratie en zijn de effecten op de koopkracht en op de duurzaamheid van de sociale zekerheid niet min. Dat er vandaag, in tegenstelling tot een eeuw geleden, nauwelijks politici te vinden zijn die de strijd tegen internationale belastingontwijking niet bij voorbaat opgeven, valt in dat licht maar moeilijk te begrijpen.